Atraktanty dla owadów zapylających w uprawach sadowniczych

Plony gatunków sadowniczych są uzależnione w dużym stopniu od zapylenia kwiatów przez owady. Podstawowymi zapylaczami tych roślin są owady z nadrodziny pszczół (Apoidea), do której należą: pszczoła miodna, trzmiele oraz pszczoły samotnice.

Częstotliwość odwiedzin kwiatów zależy od liczebności owadów zapylających. W ostatnich latach w Polsce liczba rodzin pszczelich wynosi około 1,3 mln. Natomiast w połowie lat osiemdziesiątych sięgała 2,5 mln. Zjawisko wymierania pszczół dotyczy również rodzin dziko żyjących. Dodatkowo dobremu zapyleniu w ostatnich latach nie sprzyjają warunki atmosferyczne, które ograniczają oblot owadów (zbyt niska lub wysoka temperatura, opady, wiatry). Dlatego też próbuje się zwiększyć liczbę owadów zapylających w danej uprawie poprzez wzrost jej atrakcyjności jako pożytku. W tym celu stosuje się atraktanty.

W 2015 r. przeprowadzono badania w celu oceny efektywności stosowania atraktantów w uprawach sadowniczych. Zastosowano nowy na rynku produkt – Biopolin. Preparat ten zawiera kilka substancji pochodzenia naturalnego lub identycznych z nimi, które silnie przywabiają pszczoły. Jest wytwarzany zaawansowaną technologią mikrokapsulacji, która pozwala zapobiec szybkiej dezaktywacji (ulotnieniu) atraktantów krótko po zastosowaniu preparatu. Substancje uwalniają się stopniowo przywabiając owady zapylające przez dłuższy czas.

Do badań wybrano borówkę amerykańską oraz gruszę. Pomimo tego, że większość odmian borówki jest samopłodna, to zapylenie krzyżowe obcym pyłkiem wpływa korzystnie na wielkość plonu, dzięki uzyskaniu większych owoców oraz lepszemu ich zawiązaniu. Dodatkowo po swobodnym zapyleniu zbiór jest wcześniejszy o 8-12 dni. Na przykład na znamionach słupków odmiany ‘Bluecrop’ powinno znaleźć się około 125 tetrad pyłku, aby uzyskać dużą liczbę nasion w owocu, która pozytywnie wpłynie na jego wielkość. Borówka amerykańska jest gatunkiem o specyficznej budowie kwiatów (zrośnięte płatki korony tworzą różnej wielkości otwór wlotowy) determinującej dostęp do wnętrza wybranym gatunkom owadów zapylających. Odmiany posiadające pękate kwiaty z dużym otworem są chętnie odwiedzane przez pszczołę miodną. Natomiast odmiany posiadające wydłużony okwiat i bardzo wąski wlot są zapylane głównie przez trzmiele posiadające długie języczki. Jednocześnie borówka jest jednym z bardziej miododajnych gatunków sadowniczych w Polsce. Wydajność miodowa plantacji w zależności od wieku i odmiany może wynosić od 2 do 120 kg/ha. W literaturze amerykańskiej proponuje się wprowadzać na 1 ha borówki od 4 do 6 rodzin pszczelich. Liczba ta zależy od odmiany. Ule najlepiej umieszczać na plantacji w po 6-10 sztuk lub wzdłuż brzegu plantacji.

Kwiatostanem gruszy jest baldachogrono, składające się średnio z 7 kwiatów. U odmiany ‘Konferencja’ kwiaty rozwijają się centrypetalnie tzn. od zewnątrz do środka kwiatostanu. Większość odmian gruszy jest samosterylna. Występuje tu zjawisko partenokarpii (zawiązywanie owoców bez nasion do 20%), jednak dla uzyskania wysokiego plonu oraz plonu o najwyższej jakości konieczne jest dobre zapylenie. W przypadku gruszy zawiązanie owoców zwiększa się w wyniku wielokrotnego odwiedzania kwiatów przez pszczoły (4-6 krotnego). Liczba nasion w owocach w dużym stopniu warunkuje ich wielkość i kształt (mniej nasion owoce mniejsze, zniekształcone i wydłużone). Wyniki badań naukowych wskazują, że procent zawiązania owoców gruszy przy braku pszczół w trakcie kwitnienia wynosi 0,5 – 1,8%, a przy obecności pszczół od 8 do 22,3%.

Kwiaty gruszy wydzielają niewiele nektaru, są słabo oblatywane przez pszczoły, które zbierają z nich głównie pyłek (18-21 kg pyłku z ha). Ze względu na małą atrakcyjność kwiatów, należy właśnie temu gatunkowi poświęcić więcej uwagi pod kątem efektywnego zapylenia. Do hektarowej kwatery gruszy powinno przywieźć się 3-6 rodzin pszczelich i zastosować atraktanty.

Preparat Biopolin w obu uprawach zastosowano jednorazowo w dawce 2 l/ha na początku kwitnienia. Porównując opryskane rzędy atraktantem z rzędami kontrolnymi, obserwowano pozytywne działanie preparatu, polegające na zwiększeniu liczby owadów odwiedzających kwiaty. Na plantacji borówki przywabiające działanie dotyczyło wszystkich obecnych na niej gatunków: pszczoła miodna, trzmiele oraz murarka ogrodowa.

Przywabiające działanie preparatu w gruszach obserwowano przez cały okres kwitnienia (7 dni). Natomiast na plantacji borówki działanie preparatu osłabło pod koniec kwitnienia po 20 dniach.

Intensywniejszy oblot kwiatów obu gatunków przez owady zwiększył zawiązanie owoców, liczbę nasion w owocach (co przełożyło się na uzyskanie większych owoców) i w konsekwencji uzyskano istotny statystycznie wzrost plonu. Na plantacji borówki o +12%, a w kwaterze gruszy o + 14,8%.

Tabela 1. Wpływ stosowania preparatu Biopolin na plonowanie borówki amerykańskiej odmiany ‘Bluecrop’ w 2015 r. (Karczmiska, woj. lubelskie)

Tabela 2. Wpływ stosowania preparatu Biopolin na plonowanie gruszy odmiany ‘Konferencja’ w 2015r. (Stryjno, woj. lubelskie)

Stosując Biopolin należy pamiętać, że wzrost intensywności oblotu przez owady zależy, od ich obecności w pobliżu plantacji/sadu i od odległości z jakiej przylatują, zwłaszcza w przypadku wystąpienia mniej korzystnych warunków. W celu zwiększenia skuteczności zabiegu warto równomiernie rozstawia rodziny pszczele w uprawie, najlepiej wzdłuż rzędów.

Autorzy tekstu: Dr Paweł Krawiec, dr Tomasz Lipa, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie

Więcej informacji na temat produktu można uzyskać pisząc na adres: e-mail: biopolin@icbpharma.com; tel.: 531 707 704;  tel. 32 745 47 46

Materiał reklamowy