Wśród wydarzeń towarzyszących tegorocznym targom Macfrut 2025 była Berry Area – specjalna przestrzeń dla wystawców z branży oraz ekspertów. W jej ramach odbywały się ciekawe wykłady i debaty dotyczące m.in. sytuacji na rynkach owoców jagodowych. Sarah Ilyas z firmy Agronometrics przedstawiła dane dotyczące rozwoju branży borówkowej i przewidywania na kolejne sezony dla rynku borówek.
Areały rosną
Ekspertka omówiła m.in. dane płynące z raportu IBO z 2024 roku. Wynika z nich, że w mijającej dekadzie areały, na których uprawiana jest borówka stale rosły i osiągnęły w 2023 roku ponad 262 tys. ha. Spośród nich ok. 14,17% to powierzchnia nie znajdująca się w komercyjnej produkcji – to spadek z 14,87% w 2022 roku.
Choć areały w ostatnich latach rosły, to produkcja wyraźnie wyhamowała na pułapie 1,796 mln t. Z tej liczby, 1,278 mln ton to produkcja owoców świeżych, a 517 tys. – owoców do przetwórstwa. Obecnie większość produkcji borówek skupia się na terenie obu Ameryk (43% areału i 44,7% produkcji). Drugie miejsce zajmuje rejon Azji i Pacyfiku (35,3% areału, 33,9% produkcji), a trzecie Europy, Bliskiego Wschodu i Afryki (21,7% areału, 21,3% produkcji). Średnie plony z hektara w 2023 roku spadły – to drugi taki spadek od 2016 roku i wyniosły ok. 8 t/ha. Najwyższy średni plon przypada obszarowi Europy, Bliskiego Wschodu i Afryki – prawie 8,8 t/ha, dla Ameryk jest to 7,8 t/ha, a dla obszaru Azji i Pacyfiku 7,7 t/ha.
TOP 10 państw produkujących borówki (Polska znalazła się na 5. miejscu pod względem areału, 7. pod względem produkcji na świeży rynek i 10. pod względem eksportu) odpowiada za 84% światowego areału i produkcji borówek.
Liderzy rynku borówek 2024
W roku 2024 liderem eksportu świeżych borówek niezmiennie było Peru, które nadrobiło straty wynikające ze zjawiska El Niño i zwiększyło swój eksport o 57% do ponad 300 tys. t. W czołówce eksporterów borówki znajdują się także Holandia, Chile, Meksyk i Maroko – przy czym spośród tych państw jedynie w Meksyku odnotowano niewielki spadek eksportu, wynikający z problemów pogodowych, jakie mieli tamtejsi plantatorzy.
Do największych importerów borówki należą Stany Zjednoczone, do których trafia ponad 300 tys. ton owoców, Holandia, Niemcy, Wielka Brytania i Kanada. Choć import owoców wzrósł w 2024 roku, to ich ceny nie osiągnęły poziomów z 2023 roku. Średnie ceny miesięczne za kilogram borówek wynosiły 8 USD/kg w I kwartale 2024 roku, 6 USD/kg w II kwartale, 6-8 USD/kg w III kwartale i znów poniżej 8 USD w IV kwartale.
Wśród wschodzących państw-importerów borówki według danych zebranych przez Agronometrics w 2024 roku znalazły się Irlandia – z niemal 4-krotnym wzrostem importu z 1900 t do prawie 9,5 tys. t, Turcja ze 183% wzrostem importu (1103 t), Arabia Saudyjska z niemal dwukrotnym wzrostem (1858 t) i Tajwan z 76% wzrostem importu (3547 t). Sarah Ilyas stwierdziła, że przykład tych państw pokazuje, że wzrasta globalne zapotrzebowanie i popyt na borówki.
Jeśli chodzi o europejskie państwa, które w ostatnich latach zanotowały znaczący wzrost produkcji borówek, to wśród nich znalazły Francja, Portugalia, Litwa i Rumunia. Największy skok produkcji odnotowała Francja – z ok. 5 tys. t rocznie do niemal 15 tys. t w latach 2019-2024.
Jak zmienia się rynek?
Ekspertka Agronometrics zwróciła uwagę, że zakłócenia spowodowane ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi powodują ciągłe problemy z łańcuchem dostaw i destabilizują rynek. Kupujący i detaliści rozszerzają bazę dostawców, by zmniejszyć ryzyko związane z lokalnymi zagrożeniami klimatycznymi. Coraz większego znaczenia nabiera także hodowla nowych, odpornych odmian – te, które lepiej radzą sobie w trudnych warunkach są coraz bardziej pożądane. Branża inwestuje także coraz większe środki w monitoring w czasie rzeczywistym i analitykę predykcyjną, by lepiej przewidywać zakłócenia i wynikające z nich problemy i właściwie nimi zarządzać.
Sarah Ilyas podkreśliła także, że zmieniają się przyzwyczajenia konsumentów. Coraz większy nacisk kładzie się na jędrność, smak, teksturę i atrakcyjny wygląd owoców. To sprawia, że rynki detaliczne coraz częściej segmentują owoce według tych kryteriów, dzieląc je np. na premium i standard. Producenci dostosowują się do tego i coraz więcej inwestują we wprowadzanie odmian premium na swoje plantacje.
Dawne okresy przejściowe stają się obecnie nowymi szczytowymi momentami popytu – to otwiera możliwości dla nowych państw-producentów borówki, które ze względu na swoje uwarunkowania klimatyczne są w stanie dostarczać owoce w tym czasie.
Przewidywania na sezon 2025-26
Wstępne raporty przedstawione przez ekspertkę pokazują, że wolument eksportu z Peru odbudowuje się po skutkach El Niño w 2023 roku. Chile i Meksyk również miały stosunkowo stabilne sezony, choć wystąpiły lokalne zakłócenia pogodowe. Pogoda nie była aż tak ekstremalna, jak w 2023 roku, ale zauważalnie wpłynęła na terminy zbiorów w Meksyku i Chile poprzez przymrozki i wahania temperatur. Mimo to importerzy i detaliści odzyskują zaufanie, choć nadal skupiają się na jakości, niezawodności i zróżnicowaniu źródeł dostaw. Nowa polityka celna USA na początku 2025 roku wprowadziła niepewność dla eksporterów, szczególnie z Ameryki Łacińskiej i Europy. Chociaż konkretne środki dotyczące borówek nie zostały jeszcze ustalone, zdaniem Agronometrics napięcia handlowe mogą wpłynąć na ceny i logistykę w drugiej połowie roku. Irlandia, Turcja, Tajwan, Indie, Wietnam i kraje Zatoki Perskiej odnotowują rosnące zainteresowanie importem, co sygnalizuje szerszą dywersyfikację globalnego popytu.
Zdaniem Sary Ilyas zmienność klimatu będzie najmocniej wpływać na podaż owoców w najbliższych latach. Zauważalne jest również przesunięcie okresów szczytowego popytu na borówki poza tradycyjne sezony. Priorytetem staje się jakość owoców i odporność roślin. Dla producentów, zdaniem analityczki Agronometrics, najważniejsze będzie właściwe zróżnicowanie odbiorców, wysoka efektywność ponoszonych kosztów, optymalizacja całego łańcucha dostaw i procesu produkcji i dystrybucji oraz gotowość do innowacji i planowanie strategiczne – to elementy, które wskazała jako istotne działania długoterminowe.
