Co dzieje się z odmianą borówki 'KazPliszka’?

Drugą, zarejestrowaną w 2013 roku polską odmianą borówki jest ‘KazPliszka’. Odmiana ta została zarejestrowana po śmierci twórcy: dr Kazimierza Pliszki – ojca borówki w Polsce. 'KazPliszka’ została jak się później okazało uratowana dzięki współpracy dr Kazimierza Pliszki i Stanisława Bolesława Sroki z Krakowa.

Trochę historii

Dr Kazimierz Pliszka przed swoją śmiercią przywiózł Bolesławowi Sroce (Pan Stanisław Bolesław Sroka używa drugiego imienia) zrazy kilkunastu swoich klonów do namnożenia i obserwacji. Gdyby nie ten fakt to o rejestracji ‘KazPliszki’ nie byłoby mowy. Z kilkunastu klonów dr Kazimierza Pliszki do rejestracji jako pierwszy wybrano klon: 3P, czyli trzeci klon dr Pliszki – jak zwykł mawiać Pan Bolesław. Pozostałe klony dr Pliszki wciąż znajdują się u Pana Bolesława i czekają na rejestrację. Po prawie siedmiu latach zainteresowanie ‘KazPliszką’ wśród plantatorów jest wciąż niewielkie. Co jest powodem takiego stanu rzeczy?

• 

• 

Zalety i wady

Odmiana ta ma kilka wyróżniających ją zalet: smak i wybitne walory prozdrowotne owoców, wczesność owocowania, wysoka odporność na mróz i suszę oraz stosunkowo równomierne dojrzewanie owoców w porównaniu do innych odmian borówki. Dodatkowo odmiana ta posiada nacieki antocyjanowe w miąższu. ‘KazPliszka’ powinna dobrze się przyjąć na plantacjach, jednak tak się nie stało. Jej wadami są: niski pokrój (jest to odmiana o średnim typie wzrostu), intensywne zagęszczanie pędów, niski plon i tworzenie niewielkich owoców z dużą blizną kielichową (szczególnie duże są tu działki kielicha) oraz mało intensywny nalot woskowym na skórce.

Duże pozostałości po działkach kielicha mogą przywoływać odbiorcom owoców skojarzenie z owocami pochodzącymi z krzewów nie odmładzanych i źle nawadnianych. Jednak jest to cecha uwarunkowana genetycznie wielu odmian o średnim typie wzrostu do których ‘KazPliszka’ należy. Odmiana ta jest prawdopodobnie mieszańcem borówki wąskolistnej (Vaccinium angustifolium) i borówki wysokiej (Vaccinium corymbosum) o czym świadczy szereg jej cech morfologicznych (w tym duże pozostałości po działkach kielicha) oraz potwierdzona bliskość genetyczna z odmianami: ‘Putte’ i ‘Polaris’ borówki średniej [Szyrszeń i in. 2016].

Wady, czy zalety?

Od wielu lat jak wspomina Pan Bolesław sugerowano, że w niedługim czasie miało nastąpić załamanie cenowe borówki deserowej podobnie jak się to stało w wypadku porzeczki i aronii. Załamanie rynku borówki miało zmusić plantatorów do podziału produkcji na sektory: przetwórczy i deserowy. Rozłam na sektory to przy wzroście podaży naturalny mechanizm rynkowy warunkujący stabilność cen.

Zapewne dr Kazimierz Pliszka sądził, że do takiego rozłamu dojdzie lada moment, dlatego chciał wyprzedzić potrzeby rynku i stworzyć odmianę uniwersalną. Potwierdza to B. Sroka, wspominając słowa dr Kazimierza Pliszki mówiącego o potencjale trzeciego klonu do uprawy również na przetwórstwo. Tymczasem popularność jaką zyskują borówki na całym świecie, mimo bardzo dużej skali nasadzeń, cały czas w większości udaje się zagospodarować na rynku owoców deserowych, po zazwyczaj atrakcyjnych dla plantatorów cenach.

• 

• 

Cechy odmiany ‘KazPliszka’ zwiększające rentowność plantacji, gdzie jest uprawiana:

1) Odporność na mróz (dzięki pokrewieństwu z borówką wąskolistną) – mniej uszkodzeń mrozowych.

2) Jest tolerancyjna na suszę – redukcja kosztów nawadniania.

3) Wczesny termin dojrzewania, który mija okresy największych susz – redukcja kosztów nawodnienia.

b) Wczesny plon to wyższa cena w skupie.

 c) Zawiązywanie owoców i ich dojrzewanie przed głównym nasileniem inwazji szkodników – ograniczenie kosztów ochrony.

4) Gęsty pokrój – niepożądany w uprawie na deser na dużych plantacjach, jednak w zbiorze mechanicznym ceniony za dużą liczbę cienkich, elastycznych (niepodatnych na złamania), nierozgałęzionych pędów. Masa owoców rozkłada się na większą liczbę pędów, dzięki czemu pędy są sztywne.

5) Równomierność dojrzewania – ograniczenie liczby przejazdów kombajnem.

6) Jest bardzo smaczna – przykładowo w dżemie wielkość owocu nie ma znaczenia, dlatego odmiana ta w skupie na przetwórstwo może być preferowana. Cenione są też przez konsumentów, którzy mieli okazję spróbować owoców tej odmiany z właściwie prowadzonych upraw.

7) Niezbyt duże owoce – to wbrew pozorom zaleta. Często mniejsze owoce posiadają wyższe stężenie prozdrowotnych substancji i dają intensywniejszą ciemną barwę po przetworzeniu. Ale niewielkie owoce to również zaleta np. w produkcji pierogów. Ciężko sobie wyobrazić sensowność robienia pierogów z owoców odmiany ‘Chandler’.

W przeciwieństwie do Polski kraje skandynawskie i Kanada cenią sobie odmiany podobne do ‘KazPliszki’ oraz odmiany borówki wąskolistnej będącej komponentem takich odmian. To ze względu na przydatność tych odmian do przetwórstwa, które w tych krajach prężnie się rozwija. Patrząc na europejskie rynki, należy sądzić, że i u nas zapotrzebowanie na owoce borówki do przetwórstwa będzie się zwiększać. ‘KazPliszka’ ceniona jest już jednak w uprawie amatorskiej oraz na małych, rodzinnych plantacjach, gdzie poszukuje się odmian o bardzo smacznych owocach, dużych wartościach prozdrowotnych oraz wieloczynnikową odporność krzewów – informuje B. Sroka.

Dlaczego zatem tam mało osób cały czas interesuje się tą odmianą? Zapewne w dużym stopniu winą tego jest brak jej promocji. Cały czas zbyt mało również wiemy o tej odmianie. W jej przypadku brakuje nawet oszacowanego jej plonowania, co jest główną informacją braną pod uwagę przez plantatora w trakcie planowania nasadzeń, czy to na deser czy pod zbiór mechaniczny.

Co dalej?

Odmiana ta, aby weszła do uprawy na większą skalę potrzebne jest opracowanie optymalnej technologii jej uprawy, w tym w intensywnych nasadzeniach oraz opracowanie właściwego cięcia krzewów, taka aby zminimalizować jego pracochłonność. Czy po właściwych doświadczeniach lub obserwacjach odmiana ta będzie bardziej deserowa czy przemysłowa pokażą najbliższe lata. Wraz z rozwojem sektora zajmującego się produkcją borówkowych przetworów odmiana ta ma szansę wrócić do łask osób zainteresowanych owocami deserowymi, ale również dającymi bardzo dobrej jakości przetwory. Nie powinno się również porównywać ‘KazPliszki’ do odmian borówki wysokiej, bo ‘KazPliszka’ nie jest odmianą borówki wysokiej. Jest odmianą średnią lub jak kto woli odmianą półwysoką – mieszańcem borówki wysokiej i niskiej. Nie można liczyć na to, że odmiana średnia będzie konkurować z odmianami wysokimi. To tak jakby kazać skoczkowi narciarskiemu biegać w sztafecie. ‘KazPliszka’ została stworzona do innych celów jej owoce mają m.in. wybitne właściwości prozdrowotne. Na tym polu ‘KazPliszka’ przewyższa swoimi walorami odmiany wysokie. Odmiana ta ma również szansę na plantacjach ekologicznych ze względu na odporność na wszelkiego rodzaju czynniki biotyczne i abiotyczne, gdzie bardziej docenia się walory prozdrowotne i smakowe.

Autor: Rafał Szyrszeń

Literatura:

Szyrszeń R., Czernicka M. Bieniasz M. 2016. Ocena cech morfologicznych uzyskanych mieszańców odmian V. corymbosum (2n=4x) x V. myrtillus (2n=2x). Episteme Czasopismo Naukowo-Kulturalne. Nr.30/2016, tom II: 309-319.