Częste są niestety przypadki zamierających i zanikających plantacji borówek. Przyczyn takiego stanu rzeczy może być wiele. Wskażemy w tym artykule najczęstsze przyczyny zamierania roślin na plantacjach czy też zahamowani ich wzrostu. Podsuniemy tez pomysły gdzie szukać przyczyny zamierających roślin i co robić dalej.
Punkt 1. Odczyn i zasobność gleby
Gleba na plantacjach borówki powinna być kontrolowana corocznie. W tym celu najlepiej pod koniec zimy lub wczesną wiosna pobrać próbki gleby i przesłać je do analizy w specjalistycznym laboratorium. Niektóre z nich wykonują analizy specjalnymi metodami dedykowanymi dla borówki (np. Laboratorium Analiz Chemicznych przy Instytucie Ogrodnictwa w Skierniewicach). Szczególnie istotna będzie informacja o odczynie gleby, ale też zawartości innych pierwiastków mających wpływ na prawidłowy wzrost i rozwój krzewów. Szczególnie zbyt wysokie pH (powyżej 5,5) może ograniczać wzrost krzewów (pędy szybko się starzeją, barak jest nowych przyrostów).
Punkt 2. Szkodniki glebowe.
Bardzo często przyczyną zamierania roślin jest degradacja szytemu korzeniowego. Powodują się to najczęściej pędraki, czyli larwy chrabąszcza majowego, mogą to być również larwy guniaka czerwczyka czy ogrodnica niszczy listki drutowce. Uszkodzenia systemu korzeniowego powodować może turkuć podjadek czy karczownik ziemnowodny.
Dlatego warto monitorować plantacje oraz pola przed sadzeniem roślin. Lustrację należy wykonać na podstawie 32 prób gleby/ha, z których każda powinna mieć wymiary 25 x 25 cm i głębokość 30 cm. Liczba zebranych w ten sposób szkodników (larw) będzie świadczyła o tym czy konieczne jest podjęcie działań, pozwalających na ich likwidację (tab).
| Rodzaj szkodnika glebowego | Próg szkodliwości |
| opuchlak | 10 / 2 m2 |
| pędrak | 1 / 2 m2 |
Punkt. 3. Przemarznięcia szyjki korzeniowej lub pędów
To często trudna do stwierdzenia przyczyna zamierania całych roślin lub pędów. Najbardziej niebezpieczne jest przemarzniecie szyjki korzeniowej.
Dochodzi do tego zwłaszcza w latach gdy zimy są niestabilne i cechują się dużymi wahaniami temperatur. Wtedy rośliny często zostają zbyt wcześnie pobudzone do wzrostu, soki zaczynają krążyć i przy gwałtownym obniżeniu temperatury dochodzi do przemarznięcia nasady pędów. Takie pędy w przeciągu okresu wegetacyjnego w pewnym momencie zaczynają zamierać (może być to nawet druga połowa lata). Z przemarzniętej szyjki korzeniowej zazwyczaj trudno wybijając nowe przyrosty. Gdy obawiamy się, że mogło dojść do takiej sytuacji warto wiosną wykonać zabiegi sprzyjające szybkiej regeneracji roślin. Mogą one złagodzić skutki niskich temperatur i pomóc w odbudowaniu kondycji roślin.
Punkt. 4. Zalanie systemu korzeniowego
Zarówno nauka jak i praktyka potwierdza, że system korzeniowy borówki do prawidłowego rozwoju potrzebuje nie tylko wody ale też powietrza. Dlatego najbardziej okazałe krzewy jakie widziałem rosły na glebach organicznych bogatych w materię organiczną, często ściółkowanych materią organiczną. Formowanie podwyższonych zagonów jest zasadne szczególnie tam, gdzie gleby są ciężkie, gliniaste i może zalegać woda po intensywnych i długotrwałych opadach deszczu.
Punkt 5. Nadmierne zasolenie
By uzyskiwać wysokie plony z borówkowych plantacji konieczne jest odpowiednie nawożenie, ale nie w nadmiarze. Szczególnie niebezpieczne może być zastosowanie zbyt wysokiej dawki nawozów posypowych. Intensywny opad deszczu może spowodować, że w krótkim czasie zostaną rozpuszczone i wpłukane w profil glebowy. Zbyt wysokie zasolenie (EC) w otoczeniu korzeni może doprowadzić do ich zamierania. By uniknąć takich sytuacji należy borówki nawozić często a mniejszymi dawkami lub też stosować fertygację.
Punkt 6. Patogeny
Słabe rośliny to chore rośliny. Każdy osłabiony organizm podatny jest na infekcje przez choroby. Tak też bywa z roślinami. Gdy były one narażone na niska temperaturę w okresie zimy, wiosenne przymrozki, okresowe zalanie systemu korzeniowego, gradobicia – ich podatność na patogeny rośnie. Niestety coraz częstsze są sytuacje porażenia roślin przez nowe patogeny. Takim przykładem może być rak bakteryjny (Pseudomonas syringae, Pseudomonas sp.), rak borówki wysokiej (Botryosphaeria dothidea i B. corticis), czy zgorzel pędów borówki wysokiej (Godronia cassandrae). Dlatego po wystąpieniu czynników stresowych bardzo ważna będzie właściwa ochrona zapobiegająca porażeniu pędów przez patogeny.
Punkt 7. Wady materiału szkółkarskiego
Pochodzenie sadzonek ma znaczenie. Niestety w ostatnich latach mamy coraz więcej przypadków niejednorodności materiału szkółkarskiego pod względem genetycznym. I tak w obiegu mamy kilkanaście typów odmiany ‘Duke’, różne typy ‘Bluecropa’ jak tez odmian jak ‘Liberty’, a nawet ‘Calypso’. Trudno jednoznacznie powiedzieć co na to wpływa, prawdopodobnie źródło materiału wyjściowego ale też sposób rozmnażania. Takie rośliny odbiegające genetycznie od oryginału, bardzo różnie zachowują po posadzeniu na plantacji. Czasem nie owocują wcale lub plonują umiarkowanie, a niekiedy okazują się bardziej podatne na choroby lub niskie temperatury w okresie zimy. Dlatego warto zebrać opinie zarówno o szkółce gdzie ma być kupiony materiał szkółkarski. Dodatkowo można wykonać badania roślin sprawdzające je pod kątem genetycznym i zdrowotnym.
To tylko niektóre, najczęściej spotykane przyczyna zamierania borówkowych krzewów. Każdorazowo diagnoza powinna być oparta na dokładnej, szczegółowej ocenie historycznej danej plantacji, czynników jakie w ostatnim oddziaływały na rośliny jak też wykonywanych zabiegów agrotechnicznych. Czasem wina spoczywa na błędach plantatora. Bywa i tak, że splot niekorzystnych czynników pogodowych powoduje zamieranie roślin.
Na te i inne borówkowe tematy warto będzie podyskutować podczas XII edycji Międzynarodowej Konferencji Borówkowej. Zapraszamy do udziału i REJESTRACJI
Rozwinięcie tego artykułu będzie na łamach czasopisma JAGODNIK. Zachęcamy do lektury – PRENUMERATA
