Węgorki obecnie nie podlegają obowiązkowi kontroli. Jak widać wystarczyło kilka lat, aby problem z tzw. nicieniami liściowymi, prawie zażegnany, powrócił. Z tym problemem boryka się w tym sezonie wielu producentów, którzy tego szkodnika dostali wraz z zakupionymi w krajach Zachodniej Europy sadzonkami jednej z popularniejszych obecnie w uprawie odmian powtarzających owocowanie.
Zmiany w przepisach prawnych
Większość ze 140 gatunków nicieni należących do rodzaju Aphelenchoides żeruje na strzępkach grzybów, a zaledwie kilka z nich to groźne szkodniki roślin. Dla upraw w Polsce są nimi węgorek chryzantemowiec (A. ritzemabosi) oraz węgorek truskawkowiec (A. fragariae). Początkowo były to gatunki umieszczone na liście ‘B’ organizmów szkodliwych podlegających obowiązkowi zwalczania. Po stwierdzeniu ich występowania na roślinach z rodzaju Fragaria przeznaczonych do sadzenia istniał obowiązek ich zwalczenia. W 2020 roku weszły zmiany w prawodawstwie, które spowodowały również zmianę w przepisach określających wymagania dotyczące jakości materiału szkółkarskiego roślin sadowniczych. Jedną ze zmian jest wprowadzenie pojęcia RAN – regulowane organizmy niekwarantannowe (ang. RNQP). Pod tym pojęciem kryją się organizmy szkodliwe wcześniej nazywane „jakościowymi” oraz część organizmów uprzednio kwarantannowych. Istotną zmianą jest możliwość samodzielnego przeprowadzania przez producenta oceny zdrowotności roślin pod kątem występowania RAN i organizmów kwarantannowych w materiale szkółkarskim i samodzielnego wydania paszportów roślin. Próby pobierają pracownicy WIORiN, dopiero jeśli istnieje podejrzenie wystąpienia organizmu kwarantannowego. W przypadku rodzaju FragariaL. na liście RAN są niszczyk zjadliwy (Ditylenchus dipsaci), guzak północny (Meloidogyne hapla) oraz korzeniak gatunku P. vulnus, który w Polsce nie występuje. Tak więc węgorki nie podlegają obecnie obowiązkowi kontroli. Jak widać wystarczyło kilka lat, aby problem z tzw. nicieniami liściowymi, prawie zażegnany, powrócił.
Badania na odmianie ‘Karima’
Pierwsze, po wielu latach przerwy, wykrycia węgorków w sadzonkach i młodych roślinach truskawki potwierdziliśmy w 2024 roku. Wtedy wydawało się, że kwestia jest jednostkowa, a informacja o obecności węgorków zmotywuje producenta do usunięcia roślin i zwrócenia większej dbałości o materiał pozyskiwany do produkcji sadzonek. Niestety masowe wykrycia tego szkodnika w tym roku, zwłaszcza w odmianie ‘Karima’, nie pozostawiają złudzeń. Należy jednak zaznaczyć, że do laboratorium trafiają również próbki tej odmiany wolne od nicieni. Tak więc część szkółek zachowała czystość materiału, co nie powinno piętnować samej odmiany.
Węgorek chryzantemowiec
Ten nicień jest szeroko rozprzestrzeniony na całym świecie. Poraża ponad 200 gatunków roślin. W Polsce stwierdzono tego szkodnika na kilkunastu botanicznych rodzajach roślin, jednakże prawdopodobieństwo sprowadzenia, bądź rozprzestrzenienia tego gatunku z materiałem roślinnym będącym w obrocie handlowym, bądź nawet z przypadkowymi chwastami jest ogromne.
A. ritzemabosi żeruje jako ektopasożyt na stożku wzrostu, w komórkach epidermy liści zarodkowych. W starszych liściach jest endopasożytem, po wniknięciu do liści żyje w przestrzeni międzykomórkowej miękiszu gąbczastego, którym odżywia się. Zazwyczaj objawem żerowania węgorków na roślinie jest zahamowanie wzrostu pędu głównego. Silnie porażone przez nicienie rośliny rozwijają się na wiosnę znacznie później niż zdrowe i wykazują zniekształcenia i skarłowacenie.
Najtańszą i najprostszą metodą zwalczania pozostaje wodna kąpiel roślin w wysokiej temperaturze. Dla truskawki zalecane są kąpiele 30-minutowe w wodzie o temperaturze w zakresie od 44,4 do 46,5°C przy skracaniu czasu moczenia w wyższej temperaturze. Jest to metoda, która może być zastosowana w szkółce, ponieważ zwykle takiemu zabiegowi poddaje się rośliny w stanie spoczynku. Gdy porażony materiał trafia do producenta towarowego, możliwości ograniczania strat spowodowanych żerowaniem nicieni liściowych są znacząco mniejsze.
Autor tekstu: Dr Aneta Chałańska, NEFSCIENCE (biuro@nefscience.pl)
