Chrząszcze należą do jednych z najbardziej niebezpiecznych szkodników występujących w uprawach jagodowych. Ich szkodliwość dotyczy zarówno form dorosłych, jak i larwalnych. Wiosną i latem plantacje często nawiedzają naloty chrząszczy, które w krótkim czasie mogą uszkodzić znaczne partie liści i kwiatów. Jeszcze większe zagrożenie stanowią larwy żyjące w glebie – pędraki i drutowce – które niszczą systemy korzeniowe, powodując zamieranie całych roślin. Szkodniki te występują w większości rejonów Polski, a ich populacje są szczególnie liczne w lata gradacyjne, gdy warunki atmosferyczne sprzyjają ich rozmnażaniu i przeżywalności.
Gatunki chrząszczy najczęściej spotykane na plantacjach
Na plantacjach jagodowych najczęściej występują chrabąszcz majowy (Melolontha melolontha), różne gatunki opuchlaków (Otiorhynchus spp.), ogrodnica niszczylistka (Phyllopertha horticola) oraz przedstawiciele rodziny sprężykowatych, czyli tzw. drutowce (Elateridae). Chrabąszcz majowy to jeden z najgroźniejszych szkodników, który wyrządza szkody zarówno w fazie dorosłej, jak i larwalnej. Dorosłe chrząszcze żerują na liściach drzew i krzewów jagodowych, powodując tzw. gołożery, natomiast pędraki przez kilka lat niszczą korzenie, co skutkuje osłabieniem roślin i znacznym spadkiem plonów.
Opuchlaki to ryjkowcowate chrząszcze, których larwy również żerują na korzeniach. Najbardziej znany jest opuchlak truskawkowiec, groźny dla truskawek i borówki wysokiej. Dorosłe osobniki wygryzają charakterystyczne zatokowe wżery na liściach, żerując głównie nocą. Ogrodnica niszczylistka, choć mniejsza, również może stanowić poważne zagrożenie, szczególnie dla truskawek, malin i borówek. Jej dorosłe postacie wygryzają dziury w liściach i płatkach kwiatowych, a larwy uszkadzają korzenie. Sprężykowate, zwane drutowcami, to z kolei larwy prowadzące długotrwały rozwój w glebie, które żerują na korzeniach i pędach podziemnych, co może prowadzić do całkowitego obumarcia młodych roślin.
Szkodliwość i objawy obecności chrząszczy
Szkodliwość chrząszczy zależy zarówno od intensywności ich występowania, jak i fazy rozwoju. Dorosłe osobniki widoczne są najczęściej podczas wieczornych nalotów. Można je łatwo rozpoznać po żerowaniu na liściach – chrabąszcze majowe zjadają niemal całe blaszki liściowe, pozostawiając tylko główne nerwy, natomiast opuchlaki wygryzają brzegi liści w charakterystyczny sposób. Ogrodnice niszczą płatki kwiatowe, co bezpośrednio wpływa na obniżenie zapylenia i owocowania.
Jeszcze większe szkody powodują larwy żerujące w glebie. Ich obecność objawia się słabym wzrostem roślin, więdnięciem, a w skrajnych przypadkach – zamieraniem całych krzewów. Korzenie roślin stają się podgryzione, przez co rośliny łatwo dają się wyrwać z ziemi. Szkodniki te są trudne do zwalczania, ponieważ przez większość życia ukryte są w podłożu. Największe nasilenie ich żerowania przypada na drugi i trzeci rok rozwoju larwalnego.
Skuteczna ochrona upraw przed chrząszczami i ich larwami
Skuteczna walka z chrząszczami w plantacjach jagodowych wymaga zastosowania zintegrowanych metod ochrony roślin. Kluczowe znaczenie ma monitoring szkodników. Pułapki feromonowe i świetlne pozwalają określić intensywność nalotów chrząszczy, co umożliwia zaplanowanie zabiegów chemicznych lub biologicznych. Regularna obserwacja gleby i kontrola korzeni pozwala na wczesne wykrycie larw i szybkie podjęcie działań interwencyjnych.
W zwalczaniu larw coraz większą rolę odgrywają biologiczne środki ochrony. Nicienie entomopatogeniczne, takie jak Heterorhabditis bacteriophora czy Steinernema spp., wykazują wysoką skuteczność w zwalczaniu pędraków i larw opuchlaków. Preparaty te należy aplikować do wilgotnej gleby w okresie aktywności larw, czyli od maja do września, przy temperaturze powyżej 12°C. Zaletą tej metody jest bezpieczeństwo dla ludzi, zwierząt i środowiska.
W przypadku intensywnych nalotów dorosłych chrząszczy konieczne może być zastosowanie środków chemicznych. Należy jednak pamiętać o stosowaniu preparatów zgodnie z aktualną rejestracją dla danej uprawy. W prawie borówki są np. dostępne jeszcze preparaty zawierające acetamipryd. Ich stosowanie może być jednak ograniczone ze względu za bardzo rygorystyczne wymagania co do pozostałości tej substancji w owocach. Opryski najlepiej przeprowadzać wieczorem, kiedy szkodniki są najbardziej aktywne.
Podsumowanie – kompleksowa strategia ochrony plantacji
Zagrożenie ze strony chrząszczy w uprawach jagodowych jest realne i coraz bardziej powszechne. Naloty chrabąszczy właśnie teraz mogą oznaczać że w przyszłości w glebie wokół korzeni roślin zaczną rozwijać i żerować larwy. Ponieważ ich rozwój w glebie jest powolny i trwa nawet do 4 lat, szkodliwość będzie ujawniać długofalowo. Kluczową rolę w ochronie upraw odgrywa systematyczna obserwacja plantacji, stosowanie metod biologicznych i, w razie potrzeby, kontrolowane użycie środków chemicznych. Zintegrowane podejście, łączące działania profilaktyczne, monitoring oraz interwencję, pozwala skutecznie ograniczyć szkody i zapewnić zdrowy rozwój roślin jagodowych przez cały sezon wegetacyjny.
