Uprawa truskawek

Truskawki to wiodący gatunek roślin jagodowych uprawianych w Polsce. Pomimo wysokiej produkcji na przestrzeni ostatnich lat uprawa truskawek jak i wielkość zbiorów wykazuje tendencje rosnącą, szczególnie jeśli chodzi o nowe technologie uprawy tego gatunku. Wedle danych GUS-u za 2014 rok produkcja owoców truskawek wyniosła 202,5 tys. ton, a więc była o 5,1% więcej niż w poprzednim sezonie. Gatunek ten był uprawiany na 52,7 tys. ha, a więc na areale mniejszym niż w 2013 roku o ponad 2 tys. ha.

Wyższa wydajność uprawy truskawek jest konsekwencją splotu sprzyjających okoliczności. Coraz pełniejsza jest wiedza na temat uprawy, dostępne są lepsze odmiany i technologie uprawy. Niektóre czynniki pozostają jednak poza ludzką kontrolą, jak choćby warunki atmosferyczne. Plantatorzy dysponują jednak metodami redukcji niekorzystnych zjawisk pogodowych i coraz śmielej z nich korzystają. Uprawa truskawek może być dochodowa, a w przypadku uprawy odmian wczesnych umożliwia napływ pieniądza do gospodarstwa już w maju, a więc o wiele wcześniej niż w przypadku uprawy większości innych gatunków. Aby tak mogło się stać, potrzeba spełnić odpowiednie warunki jeszcze przed wsadzeniem sadzonek na miejsce.

Wybór stanowiska do uprawy truskawek

Truskawka nie ma szczególnie wielkich wymagań glebowych. Preferuje podłoża lżejsze, piaszczysto gliniaste a nawet piaszczyste, ale zasobne w próchnicę. Warto sadzić ją na stanowiskach przewiewnych i z niezbyt głębokim poziomem wód gruntowych. Należy unikać kwater, gdzie poprzednio rosły pomidory, ziemniaki, ogórki, czy maliny. Najlepszymi przedplonami są zboża, trawy, a także niektóre warzywa polowe, takie jak seler, marchew, fasola, groch lub cebula. Wzrostowi truskawek i ich plonowaniu sprzyja nawożenie obornikiem, który najlepiej dać pod przedplon. W przypadku gdy jest on niedostępny, można przyorać wysiany uprzednio nawóz zielony. Godne polecenia są również takie gatunki jak peluszka, łubin, bobik czy gorczyca. Bardzo dobre efekty daje wysianie aksamitki. Choć truskawka dobrze rośnie i owocuje na prawie wszystkich typach gleb, to warto pamiętać, że najodpowiedniejsze są gleby o dobrej strukturze i o uregulowanych stosunkach wodnych , należące do kompleksu pszenno-buraczanego lub żytnio-ziemniaczanego. Dobrze jest, gdy są nasłonecznione i wolne od chwastów trwałych z którymi walka jest o wiele trudniejsza po założeniu plantacji.

Przygotowanie kwatery do uprawy truskawek

Właśnie odchwaszczenie gleby jest jednym z najważniejszych elementów przygotowania stanowiska pod uprawę truskawek i odkażenie. Zazwyczaj jedną ze stosowanych praktyk jest „przewietrzanie” gleby przez przemieszanie jej np. glebogryzarką czy kultywatorem z wałkiem strunowym. Wysiewanie przedplonów i mechaniczne uprawki mogą jednak okazać się niewystarczające. W sytuacji, gdy podłoże jest mocno zachwaszczone warto jest wprowadzić herbicydy dolistne zawierające glifosat, jak na przykład Roundup 360 SL i jego odpowiedniki, czy Avans 330 SL oraz preparaty z grupy MCPA, jak na przykład Chwastox Extra 300 SL. Dobre rezultaty daje zastosowanie mieszanin wymienionych grup herbicydów. Uciążliwe, głęboko korzeniące się chwasty, jak na przykład mniszek pospolity czy lekarski, chrzan, jeżyna, pokrzywa czy rzepicha leśna mogą być skutecznie zwalczane środkiem Starane 250 EC. Aby tak się stało opryskiwanie powinno być wykonane na zielone i wyrośnięte na przynajmniej 15 cm oraz suche chwasty. Sporządzając ciecz roboczą warto przeznaczyć ok. 300 litrów wody na hektar. Należy dobrać ją tak, by nie ściekała z chwastów. Najlepszym terminem zwalczania chwastów jest okres od połowy maja do września. Po zabiegu należy wstrzymać się od podejmowania aktywności agrotechnicznej przez okres 3-4 tygodni, by preparaty mogły wykazać w pełni swe działanie, a truskawki sadzi się na docelowe miejsce dopiero po 5-6 tygodniach od zastosowania herbicydów. O przeprowadzaniu poszczególnych zabiegów związanych z przygotowaniem gleby pod plantację truskawek musi zdecydować każdy z producentów, uwzględniając zastaną sytuację, a zwłaszcza czynniki naturalne, specyfikę miejsca, a także posiadaną wiedzę i doświadczenie w tym zakresie, czy park maszynowy.

Ważne jest także zatroszczenie się o właściwy odczyn pH gleby, który dla truskawki zawiera się w przedziale 5,6–6,5. Powyżej górnej wartości może wystąpić chloroza spowodowana zakłóceniem pobierania żelaza, a przy pH niższym niż 4,5 truskawki mogą wykazywać niedobory wapnia.

Dobór odmiany

Obecnie na rynku dostępnych jest wiele odmian truskawek, co pozwala producentom na wybór pod kątem terminu zbioru, przeznaczenia owoców czy specyfiki posiadanej kwatery. Pierwsze kryterium zdaje się mieć największe znaczenie, więc w oparciu o nie można dokonać usystematyzowania.

Ujęte w powyższym tabelarycznym zestawieniu odmiany truskawek w zdecydowanej większości mają przeznaczenie deserowe, choć odmiany ‘Jota’, ‘Pastel’, ‘Dominika’, ‘Dukat’, ‘Elkat’, ‘Marduk’, ‘Seneca’, ‘Filon’, ‘Polka’, ‘Alioth’, ‘Perła’, ‘Vikat’ czy w szczególności ‘Senga Sengana’ oraz nowość 'Deep Ruby’ są chętnie akceptowane przez zakłady przetwórcze a więc także i często uprawiane z myślą o przeznaczeniu przemysłowym.

Sadzenie truskawek

W okresie poprzedzającym sadzenie powierzchnię gleby należy bardzo dokładnie uprawić. Całe pole powinno zostać dokładnie wyrównane włóką, a następnie zabronowane najlepiej prostopadle do przyszłych rzędów truskawek. Te zabiegi uprawowe muszą być wykonane z odpowiednim wyprzedzeniem, aby ziemia przed sadzeniem krzewów zdołała osiąść. Truskawki można sadzić ręcznie lub sadzarkami. Ręczne sadzenie jest bardziej pracochłonne i trwa o wiele dłużej niż maszynowe, lecz pozwala na dokładniejsze posadzenie roślin. Bez względu na wariant sadzenia, krzewy powinny być umieszczone na takiej głębokości, aby pąk wierzchołkowy, zwany sercem, znajdował się na równi z powierzchnią ziemi. Podłoże wokół roślin należy dobrze docisnąć do korzeni. Zbyt płytkie sadzenie powoduje podsychanie krzewów, a w przypadku suszy może skutkować znacznymi stratami sadzonek. Rośliny sadzone zbyt głęboko słabiej rosną i mogą zamierać ich pąki wierzchołkowe. Sadzonki sadzimy w odleżałą po uprawie, najlepiej wilgotną glebę w dni pochmurne. Przy sadzeniu trzeba uważać, by korzenie sadzonek nie były podwinięte. Jeżeli sadzonki są przesuszone, to przed sadzeniem należy je zamoczyć w wodzie na ok. 0,5 godziny, a po posadzeniu obficie podlać. Na witalność sadzonek dobrze wpływa także zamoczenie korzeni w kondycjonerze. Stymulacja rozwoju korzeni włośnikowych poprawia wzrost i plonowanie.

Przyjmuje się, że w ciągu godziny jedna osoba powinna posadzić 120–130 krzewów. Wydajność sadzenia można zwiększyć używając znacznika, który robi rowki na odpowiednią głębokość. W dużych gospodarstwach specjalizujących się w produkcji truskawek sadzonki sadzi się sadzarkami. Taką maszyną w ciągu dnia można posadzić kilka hektarów truskawek. Obecnie w Polsce dominują sadzarki dwurzędowe. Ich wykorzystanie wydatnie obniża koszty pracy.

W zależności od systemu sadzenia i rozstawy roślin na jednym hektarze plantacji sadzi się 40 000-80 000 sztuk. Dominuje wciąż system rzędowy, a więc taki, gdzie pomiędzy wszystkimi rzędami odległość jest taka sama. Najczęściej wynosi ona 70-90 cm miedzy rzędami i 15-25 cm pomiędzy sadzonkami w rzędach. Rozstawę należy dobrać tak, by w czasie pracy koła pojazdów ogrodniczych znajdowały się w międzyrzędziach. Dla odmian silnie rosnących, takich jak ‘Senga Sengana’, ‘Kent’, ‘Salut’, ‘Dukat’, czy ‘Elkat’ pozostawia się większe odległości, a dla krzewów odmian słabiej rosnących, takich jak ‘Kama’, ‘Elsanta’, ‘Vicoda’ lub ‘Selva’ mniejsze. Pamiętać trzeba, że na glebach żyznych rośliny rosną silniej niż na słabych, więc od tego czynnika także zależy rozstawa. Coraz częściej spotyka się uprawy truskawek systemem pasowo-rzędowym. Rośliny również rosną w rzędach, ale co drugie międzyrzędzie jest szersze i służy do przemieszczania się . Takie rozwiązanie poprawia efektywność wykorzystania przestrzeni na polu, więc pozwala na uzyskanie wyższego plonu z tego samego areału. Można je rekomendować przede wszystkim do uprawy odmian deserowych, gdzie plantacje są likwidowane po 2 latach. Popularność zyskują uprawy w systemie zagonowym zarówno w gruncie jak i pod osłonami. W przypadku tego rozwiązania truskawki sadzi się na podniesionych zagonach, najczęściej dwurzędowych. Odległość między rzędami na zagonie wynosi 30-40 cm, a w rzędach pomiędzy roślinami 15-30 cm. Przejścia między zagonami mają szerokość 50-70 cm. Chwasty między zagonami są wykaszane, lub stosuje się ściółkowanie słomą. Zagony okrywane są folią lub agrotkaniną. Białej foli używa się przy uprawie odmian powtarzających owocowanie, które są wrażliwe na wysokie temperatury. Dwurzędowy system pozwala na dokonanie obsady ok. 50 tys. roślin na hektarze. Rzadziej stosuje się systemy jedno lub czterorzędowe. Wysokość zagonów waha się od 15-40 cm. Formujemy je przy pomocy specjalnych maszyn, które można wypożyczyć. Do ich obsługi potrzebne są jednak dość mocne ciągniki z napędem także na przednie koła. Wzdłuż zgonu kładzie się jeden lub dwa węże do fertygacji. Uprawa na zagonach przyśpiesza nagrzewanie się gleby wiosną, choć zimą sprawia, że podłoże szybciej wychładza się.

Ochrona i nawożenie

Wśród najgroźniejszych chorób truskawki wymienić należy białą plamistość liści truskawki, czerwoną plamistość liści truskawki, czerwoną zgniliznę korzeni, mączniaka prawdziwego, antraknozę, szarą pleśń, werticiliozę, zgniliznę korony truskawki i skórzastą zgniliznę owoców. Najgroźniejsze szkodniki to chrząszcz majowy, ogrodnicza niszczylistka, guniak czerwczyk, korzeniak szkodliwy, kwieciak malinowiec, mszyce, opuchlaki, osiewnik rolowiec, przędziorek chmielowiec, roztocz truskawkowiec, ślinik luzytański, wciornastki, węgorki, zmienik lucernowiec, a także szeroka gama zwójek.

Preparaty Basamid 97 GR, czy Nemasol 510 SL niszczą znaczną część chorób i nasion chwastów nim jeszcze plantacja zostanie założona. Ze względu na fitotoksyczność należy je stosować najpóźniej na 3-5 tygodni przed sadzeniem krzewów, zależnie od przebiegu pogody. Na szarą pleśń, białą i czerwoną plamistość liści, mączniaka prawdziwego czy skórzaną zgniliznę owoców można stosować preparat Polyversum WP, jednak nie więcej niż 3 razy w sezonie. Mączniaka prawdziwego zwalcza się także za pomocą takich środków, jak Nimrod 250 EC, Luna Sensation 500 SC, Domark 100 EC, Signum 33 WG, Topas 100 EC, czy Zato 50 WG. Wspomniany środek Luna Sensation 500 SC zwalcza także antrakznozę, skórzastą zgniliznę owoców czy białą plamistość liści truskawki. Roztocz truskawkowiec, czy przędziorek chmielowiec to szkodniki które przed kwitnieniem można zwalczyć za pomocą środka Ortus 05 SC. Kwieciaka malinowca czy zmieniki niszczyć należy przy użyciu takich środków jak Mospilan 20 SP, Stonkat 20 SP czy Miros 20 SP. Precyzyjny, o wiele szerszy katalog preparatów posiadających stosowane rejestracje wraz z fazami wzrostu w jakich można stosować te preparaty można znaleźć na przykład w Poradniku Integrowanej Ochrony Roślin Jagodowych wydanym przez Oficynę Wydawniczą Oikos.

W nawożeniu truskawek stosuje się nawożenie doglebowe, dolistne i fertgację. Zwłaszcza ostatni sposób podawania składników pokarmowych jest interesujący, jako że truskawki są bardzo wrażliwe na brak wody. To sprawia, że na plantacjach towarowych niezbędnym warunkiem uzyskania dobrych rezultatów jest budowa systemu nawodnienia, najlepiej kropelkowego, który łatwo można wyposażyć w aparaturę do dawkowania nawozów. Żywienie roślin, bez względu na sposób w jaki będzie prowadzone, musi być oparte o analizy chemiczne gleby, wykonane najlepiej metodą uniwersalną, ogrodnicza. Takie badanie kosztuje obecnie ok. 52 zł. Na jego wyniki oczekuje się ok. tydzień. Pozwoli ono na unikniecie błędów i oszczędność pieniędzy poprzez uniknięcie zakupu niepotrzebnych produktów. Nawożenie posypowe można przeprowadzić jednorazowo wiosna, choć lepsze rezultaty otrzymuje się dzieląc aplikację na termin wiosenny i jesienny. Coraz powszechniej do uprawy truskawek wprowadza się kwasy humusowe, huminowe i fulwowe. Takimi preparatami, mającymi właściwości biostymulujące są na przykład EUROFERTIL 33 N-PROCESS lub produkty z linii Terra Sorb – Terra Sorb Complex czy Terra Sorb Radicular.

Pielęgnacja

Poprzez pielęgnację rozumieć należy walkę z chwastami, ściółkowanie oraz usuwanie zeschniętych liści i rozłogów. Odchwaszczanie mechaniczne może być prowadzone ręcznie lub na młodych plantacjach przy pomocy pielników podczepianych do ciągnika. O wiele powszechniej stosowane są jednak zabiegi chemiczne. Chwasty dwuliścienne, jednoroczne niszczy Goltix Compact 90 WG, dwuliścienne i jednoliścienne Azotop New 80 WP lub także oparty o lenacyl Lenazar 80 WP. Szeroką gamę chwastów likwiduje Devrinol 450 SC. Przed kwitnieniem można korzystać także z preparatu Pilot Max 10 EC, czy Szogun 10 EC do walki z chwastami jednoliściennymi. Po zbiorze owoców wprowadzić można Beetup Trio 180 EC, Centurion Plus, Dominator 360 SL, Agil – S 100 EC, Stomp Aqua 455 CS, a do niszczenia rozłogów środek Basta 150 SL, ewentualnie z dodatkiem siarczanu amonowego.

Ściółkowanie sprawia, że chwasty w międzyrzędziach nie rosną tak intensywnie jak normalnie, a owoce nie brudzą się piaskiem. Ma to znaczenie głównie tam, gdzie produkuje się owoce deserowe. Najczęściej stosowaną ściółką jest słoma, którą ręcznie lub za pomocą ściółkarki mechanicznej nanosi się na plantację w ilości 3-5 t/ha. Coraz częściej wykorzystuje się do tego celu także ściółki syntetyczne, takie jak czarną folie lub agrowłókninę. Zaletą użycia słomy jest jej niższy koszt. Zastosowanie ściółkowania sprawia, że gleba wolniej oddaje ciepło, więc pojawia się większe ryzyko wymarznięć tam, gdzie plantacje nie są okrywane. Przy użyciu słomy utrudnione jest także zapobieganie wystąpienia szarej pleśni. Ściółkowanie jest jednak konieczne do uzyskania owoców o odpowiedniej jakości handlowej.

Pierwsze rozłogi, które podobnie jak chwasty stanowią konkurencję o pokarm i światło dla krzewów owocujących, na niektórych odmianach wyrastają już podczas kwitnienia, ale najsilniej tworzą się w czerwcu i lipcu. Można je niszczyć chemicznie opryskując 2-3-krotnie międzyrzędzia preparatem dolistnym o działaniu kontaktowym, czyli wspomnianą Bastą 150 SL w dawce 3-6 l/ha. Stosując ten preparat należy użyć opryskiwacza z osłonami, by zabezpieczy rośliny w rzędach przed opryskaniem. Dodatkowo, zabiegi należy wykonywać przy bezwietrznej pogodzie.

Koszenie liści u odmian silnie rosnących ogranicza wzrost i ułatwia zawiązanie większej ilości pąków kwiatowych na następny rok. Zabieg ten poprawia warunki sanitarne na plantacji roślin. Warto go przeprowadzić w kwaterach starszych niż jednoroczne, a także zaniedbanych, zachwaszczonych oraz opanowanych przez choroby liści i szkodniki. Nie zawsze jest jednak uzasadniony. Na plantacjach zdrowych, obficie owocujących, nieprzenawożonych azotem, koszenie jest zbędne i niepotrzebnie podnosi koszty uprawy. Z koszenia liści należy także zrezygnować, gdy rośliny rosną na bardzo lekkich glebach lub w czasie suszy, gdy nie ma możliwości nawadniania plantacji. Usunięcie liści w takich warunkach może osłabić rośliny. Koszenie liści na plantacjach starszych niż 3 letnie prowadzi do redukcji ich potencjału plonotwórczego, choć przyznać należy, że w towarowych, racjonalnie prowadzonych uprawach krzewów nie eksploatuje się raczej przez tak długi okres.

Organizacja zbioru i sprzedaży malin

To okres wytężonej pracy na plantacjach, a także czas generujący największe obciążenia finansowe. Zbioru truskawek, pomimo podejmowanych prób, nie udało się dotąd zmechanizować. Na 1 ha, przy założeniu, że truskawki z tych samych krzewów obrywa się co drugi dzień, potrzeba minimum 10 rwaczy. Koszt ponoszony na zatrudnienie pracownika waha się zależnie od roku i rejonu kraju. W regionach, gdzie uprawa truskawek ma długie tradycje i jest powszechna występuje też sezonowo brak rak do pracy.

Aby wydłużyć trwałość pozbiorczą owoców deserowych, poza wcześniejszym zaopatrzeniem roślin w potrzebne składniki odżywcze (szczególnie ważne jest tutaj dokarmianie dolistne wapniem) czy też zrywanie owoców z szypułkami. Owoce nie powinny pozostać eksponowane na słońce. Liczy się ich jak najszybsze dostarczenie do odbiorcy, lub chłodni o ile gospodarstwo nią funkcjonuje. Truskawki należy schładzać szybko. W sprzedaży bezpośredniej wystarczy, że temperatura ich przechowywania jest niższa o 10°C od tej, która panowała podczas zbioru. Warto też pamiętać, że schłodzenie owoców poniżej 12°C odbije się negatywnie na ich jakości. Jeśli jednak chcemy eksportować truskawki ich temperaturę należy obniżyć do około 1-2°C.