Produkcja ekologiczna to sposób gospodarowania oparty na środkach pochodzenia biologicznego i mineralnego nieprzetworzonych technologicznie, czyli rolnictwo bez agrochemii. Za podstawowy cel tej produkcji uznaje się uzyskanie wysokiej jakości płodów rolnych i dbałość o środowisko przyrodnicze. Natomiast system produkcji konwencjonalnej polega na gospodarowaniu ukierunkowanym na maksymalizację zysków, dzięki dużej wydajności w produkcji. Czym różnią się te dwa systemy i który kierunek jest przyszłością dla polskiego sadownictwa?
System produkcji ekologicznej
W ostatnich latach zainteresowanie produkcją ekologiczną wyraźnie wzrasta. W krajach posiadających gorsze warunki przyrodnicze (Austria, Szwecja, Finlandia, Włochy, Grecja i Dania) znaczenie produkcji ekologicznej jest większe, gdyż gospodarstwa ekologiczne wykorzystują 6–12% użytków rolnych. Natomiast w krajach posiadających korzystniejsze warunki do intensywnej produkcji rolnej (Holandia, Anglia i Belgia) znaczenie produkcji ekologicznej jest mniejsze.
W Polsce są duże możliwości rozwoju produkcji ekologicznej. W okresie kilku najbliższych lat powierzchnia użytków rolnych wykorzystywanych przez gospodarstwa ekologiczne może przekroczyć 5–6%, czyli osiągnąć poziom zbliżony do występującego obecnie w krajach UE. Rolnictwo ekologiczne ma korzystny wpływ na środowisko, człowieka oraz całe społeczeństwo. Jest to system produkcji wymagający od rolnika innych kwalifikacji i sposobu działania niż w przypadku prowadzenia gospodarstwa konwencjonalnego. W Polsce rozwojowi tego typu rolnictwa sprzyjają warunki przyrodnicze, ukształtowanie terenu, stosunkowo małe zanieczyszczenie środowiska naturalnego, stosunkowo niskie koszty pracy oraz konkurencyjność cenowa polskich produktów ekologicznych na rynku unijnym.
Na tle państw Europy Zachodniej polskie gospodarstwa ekologiczne charakteryzują się niskim poziomem zużycia nawozów mineralnych i środków ochrony roślin, co nadaje naszej produkcji rolniczej bardziej ekstensywny charakter.
Słabymi punktami tego systemu gospodarowania są natomiast wyższe koszty produkcji, niższe plony, brak rozwiniętej sieci dystrybucji, rozdrobnienie podaży i popytu. Istniejący potencjał w Polsce wymaga podjęcia określonych działań i inicjatyw, takich jak np. polityka wspierania produkcji ekologicznej, czy zwiększenie możliwości eksportowych.
Dalsza popularyzacja korzyści z zakupu oraz spożywania produktów ekologicznych stworzy również szansę na znaczne przyspieszenie rozwoju wsi. Jako dość trudne wyzwanie postrzegany jest stosunkowo długi, trzyletni okres konwersji (w przypadku upraw wieloletnich). Jako szanse stymulujące rozwój rolnictwa ekologicznego w Polsce postrzegane są unijne dopłaty do programów rolno-środowiskowych, promocja żywności ekologicznej pochodzącej z Polski na rynku unijnym (eksport do innych państw członkowskich) oraz poza UE, rozwój agroturystyki w gospodarstwach ekologicznych oraz identyfikację żywności ekologicznej ze zdrowiem i bezpieczeństwem – moda na zdrowy styl życia.
System konwencjonalny
Produkcję żywności w tym systemie można określić jako sposób gospodarowania ukierunkowany na zysk. System ten upowszechnił się w drugiej połowie XX wieku w krajach rozwiniętych gospodarczo, głównie w Europie Zachodniej, gdzie siłą napędową przemian w rolnictwie był rozwój przemysłu, który dostarczał środki produkcji dla rolnictwa oraz przejmował nadwyżki siły roboczej, co wymuszało duże zmiany w organizacji gospodarstw. Gospodarowanie konwencjonalne, w którym wykorzystuje się bardzo intensywne, skrajnie uproszczone sposoby produkcji ogranicza rolę naturalnych procesów biologicznych przebiegających w ekosystemach i w konsekwencji musi to być kompensowane wysokim zużyciem środków produkcji.
W systemie tym dawki nawozów mineralnych oraz zabiegi ochrony roślin stosowane są często rutynowo, a terminy ich aplikacji ustala się w wielu przypadkach na podstawie faz rozwojowych uprawianych roślin, niezależnie od faktycznych potrzeb nawozowych lub stopnia zagrożenia ze strony agrofagów (te ostatnie zabiegi powinny być wykonywane na podstawie analizy zagrożenia i oceny faktycznej potrzeby ochrony).
W celu ograniczenia ujemnych następstw konwencjonalnego rolnictwa na środowisko przyrodnicze, a także ograniczenia wielkości produkcji, w wielu krajach wdraża się programy ekstensyfikacji rolnictwa. W UE uchwalono kilka dyrektyw, między innymi dotyczących ograniczenia zanieczyszczenia wód azotanami, zwiększenia bioróżnorodności itp. Dokumenty te zobowiązują, między innymi, do opracowania i wdrożenia kodeksów dobrych praktyk rolniczych.
Niektóre kraje (Dania, Holandia) wprowadziły wieloletnie programy redukcji zużycia nawozów mineralnych i chemicznych środków ochrony roślin. Również rozwijane w ostatnim okresie „rolnictwo precyzyjne” jest ukierunkowane na zwiększenie efektywności nawożenia i chemicznej ochrony roślin.
