Około 80% gleb Polski ma stosunkowo niską pojemność kationowymienną, bardzo niską zawartość materii organicznej, niewielką zawartość frakcji ilastej, dużą przepuszczalność wodną, niską retencję wody, duże zakwaszenie oraz częsty deficyt makro i mikroskładników.
Środowisko glebowe podlega narastającej degradacji. Nieprawidłowa uprawa mechaniczna sprzyja zagęszczaniu gleby, co zaburza stosunki wodno-powietrzne (łatwiejsze parowanie, gorsze natlenienie), utrudnia prawidłowy rozwój roślin oraz może prowadzić do rozpylania, przesuszania lub zamulania gleby i zwiększenia jej podatności na erozję. Intensywna uprawa zmienia właściwości chemiczne gleby: wzrasta zakwaszenie i zasolenie, spada zasobność w próchnicę, zmieniają się zawartości mikro- i makroelementów oraz ich proporcje. Emisje przemysłowe, transport, ochrona roślin czy składowanie odpadów wprowadzają do gleby różne zanieczyszczenia (ropopochodne, metale ciężkie, toksyny). Szczególnie dotkliwy staje się deficyt substancji organicznej w glebie w związku ze zbyt wysokim nawożeniem azotowym, niewłaściwym nawożeniem organicznym, bądź jego zaniechaniem.
Do trwałej poprawy żyzności gleb coraz szersze zastosowanie znajdują zeolity oraz biowęgiel. Wysoka pojemność jonowymienna tych materiałów umożliwia ich zastosowanie w produkcji nawozów makro- i mikroskładnikowych, które, ze względu na krętość mikroporów i powolną dyfuzję substancji z ich wnętrza zapewniają powolne i kontrolowane uwalnianie jonów potasu, amonu, wapnia, magnezu czy mikroelementów. Wykorzystanie ogromnej porowatości wewnętrznej zeolitów i biowęgla stwarza możliwości zwiększenia pojemności wodnej gleb oraz ograniczenia potrzeb ich nawadniania. Stosunkowo wysokie pH zeolitów, a szczególnie biowęgli oraz możliwość buforowania pH powoduje, że są one cennym dodatkiem umożliwiającym regulację odczynu gleby, przeciwdziałającym jej zakwaszaniu. Wysoka pojemność sorpcyjna obu materiałów daje unikalne możliwości ich zastosowania jako sorbentów zanieczyszczeń (metali ciężkich i substancji organicznych). Są one również wykorzystywane jako kondycjonery polepszające strukturę gleby.
Obecne zastosowania w rolnictwie obejmują głównie zeolity pochodzenia naturalnego, które są materiałami ekologicznymi i nie wykazują szkodliwego działania na ludzi i zwierzęta. Eksploatacja złóż zeolitów prowadzona jest w USA, na Węgrzech, w Bułgarii, Słowacji i Ukrainie. W Polsce rozległe pokłady iłów klinoptylolitowych (Dolny Śląsk, wschodnie Karpaty) nie są eksploatowane. Cena zeolitów sięga od 35 (klinoptylolit) od 200 $ za tonę (chabazyt). Obecnie opracowuje się wiele metod produkcji sztucznych zeolitów o zdecydowanie lepszych właściwościach niż zeolity naturalne. Zastosowanie biowęgla w Polsce w sektorze rolnictwa, sadownictwa, ogrodnictwa, ochrony środowiska, ogranicza brak odpowiednich regulacji prawnych, a także wciąż niewielki rynek odbiorców tego surowca. Największym producentem biowęgla w Polce jest FLUID SA z Sędziszowa.
Źródło: materiały konferencyjne TSW 2019
Autor: prof. Grzegorz Józefaciuk, Instytut Agrofizyki im B. Dobrzańskiego PAN w Lublinie, streszczenie wystąpienia zaprezentowanego podczas Konferencji Truskawkowej na TSW 2019.
Protesty w Warszawie a tu cisza na ten temat? 🙁