Zwalczanie chwastów to zespół działań utrzymujących zachwaszczenie na odpowiednio niskim poziomie, który pozwala na dobry rozwój i plonowanie roślin uprawnych oraz wykorzystanie pożytecznych funkcji chwastów określanych mianem usług środowiskowych. Plantacje jagodowe najlepiej odchwaszczać już od wczesnej wiosny. Najlepszym rozwiązaniem jest połączenie różnych metod regulowania zachwaszczenia, z uwzględnieniem profilaktyki.
Metody chemiczne
W sadach i plantacjach prowadzonych zgodnie z zasadami integrowanej produkcji (IP) dopuszczono do stosowania wybrane herbicydy o relatywnie dużym bezpieczeństwie środowiskowym, przyjmując dodatkowe ograniczenia dotyczące maksymalnej liczby zabiegów w sezonie. Syntetyczne herbicydy nie mogą być natomiast użyte w sadach ekologicznych. Aktualizowany wykaz herbicydów dopuszczonych do stosowania w IP, można znaleźć na stronie internetowej Instytutu Ogrodnictwa-PIB (www.inhort.pl) w zakładce Serwis Ochrony Roślin. Herbicydy należy stosować wyłącznie pasowo, pod koronami drzew. Szerokość pasów herbicydowych w IP nie powinna być większa niż 1,80 m (drzewa ziarnkowe) lub 2,0 m (drzewa pestkowe). Dominującą rolę odgrywają herbicydy dolistne (nalistne, pochodowe). Zadowalające ograniczenie poziomu zachwaszczenia jest osiągane przy 2-4 zabiegach środkami po schodowymi w sezonie wegetacyjnym. Od lat, najczęściej używaną, dolistną substancją chwastobójczą jest gliozą. Jego stosowanie w Unii Europejskiej jest możliwe do 15 grudnia 2023 roku. W ramach IP, w ciągu sezonu powinno się wykonywać nie więcej niż dwa zabiegi glikozydem, w sumarycznej dawce nieprzekraczającej 3,6 kg tej substancji czynnej na hektar, wliczając w to fabryczne mieszaniny z innymi substancjami czynnymi.
Mechaniczne metody zwalczania chwastów
Mechaniczne zwalczanie chwastów polega najczęściej na systematycznej uprawie gleby i jest wykonywane przede wszystkim w międzyrzędziach młodego sadu. Powierzchnia utrzymywana w ten sposób, określana jest mianem czarnego lub mechanicznego ugoru. Glebogryzarki aktywne, z nożami na obrotowym wale, są narzędziami bardzo skutecznymi, ale szybko naruszają strukturę gleby, co prowadzi do spadku zawartości substancji organicznej i żyzności. Miejsce glebogryzarek aktywnych zajmują glebogryzarki sam napędowe lub narzędzia pasywne, z takim elementami roboczymi jak zęby, gęsiostópki i redliczki (typ kultywator), często łączone z wałem strunowym lub brony talerzowe. Uprawki są wykonywane po masowych wschodach chwastów, obfitych opadach deszczu i powstaniu tzw. skorupy glebowej. W okresie wegetacji roślin glebę uprawia się płytko, na głębokość kilku centymetrów. Liczba zabiegów wykonywanych wiosną i latem – do sierpnia, powinna być ograniczona do 4-6 zabiegów w ciągu sezonu, aby ograniczyć degradację i erozję gleby. W sadach istnieje możliwość zmechanizowanej uprawy gleby pod koronami drzew przy użyciu automatycznych glebogryzarek lub pielników pasywnych z bocznymi, uchylnymi sekcjami roboczymi.
Uprawa mechaniczna może być także wykonywana po obydwu stronach rzędów drzew i stanowić część kompleksowej technologii pielęgnacji gleby, metodą „sandwicha” (kanapki). Po każdej stronie pozostawia się pas płytko uprawianej gleby o szerokości 60-90 cm. Uprawy są wykonywane na głębokość 5-10 cm, po osiągnięciu przez chwasty około 10 cm wysokości, 5-6 razy w okresie kwiecień-sierpień, najczęściej przy użyciu glebogryzarki, brony sprężynowej lub talerzowej na bocznym wysięgniku. W ramach tego systemu, pośrodku rzędu drzew pozostawia się nieuprawiany pas roślinności zielnej o szerokości 30-50 cm. Pośrodku międzyrzędzi utrzymywana jest murawa. Do pracy w rzędach drzew przeznaczone są podkaszarki (wykaszacze) podkoronowe, a ich elementami tnącymi mogą być noże, żyłki lub nożyce. Płytka uprawa mechaniczna i koszenie nie zwalczają skutecznie głęboko korzeniących się i rozłogowych chwastów trwałych, między innymi perzu właściwego.
Rośliny okrywowe
Rośliny okrywowe, najczęściej murawy z wieloletnich traw łąkowych – kostrzewy czerwonej (zarówno form kępkowych, jak i rozłogowych), wiechliny łąkowej oraz życicy trwałej (rajgras angielski), są optymalnym sposobem utrzymania międzyrzędzi w sadzie. Trawy wysiewane są z reguły w trzecim roku od posadzenia drzew, a na terenach pagórkowatych i z żyzną glebą – w roku sadzenia. Murawę kosi się po osiągnięciu 15 cm wysokości, przeciętnie 6–8 razy w sezonie. Dopuszczone jest także tzw. naturalne zadarnienie międzyrzędzi, szczególnie jeśli rozwijają się w nim trawy np. wiechlina roczna oraz słabo rosnące chwasty dwuliścienne, np. bodziszki, stokrotki, przetaczniki, jastrzębce, pępawy, krwawnik pospolity, lucerna nerkowata, komonica zwyczajna. Murawa na całej powierzchni jest wdrażana w szczególnych przypadkach, np. w starszych sadach z silnie rosnącymi drzewami i w rejonach podgórskich, z dużą ilością opadów atmosferycznych.
Ściółkowanie gleby
Do redukcji zachwaszczenia w sadach z IP wykorzystywane są ściółki syntetyczne – czarna folia polietylenowa, czarna agrotkanina lub włóknina polipropylenowa oraz ściółki pochodzenia naturalnego – odpadki włókiennicze, słoma zbożowa i rzepakowa, trociny, zrębki roślinne, kora drzewna, obornik, węgiel brunatny, kompost, wytłoki owocowe. W sadach ekologicznych dopuszczone są wyłącznie ściółki pochodzenia naturalnego. Ściółki organiczne ograniczają udeptywanie gleby, wyrównują temperaturę i wilgotność gleby i w miarę mineralizacji dostarczają roślinom substancji pokarmowych. Ściółki pochodzenia organicznego mogą być wykładane w całym pasie pod koronami drzew (do szerokości 2 m), a przy ograniczonej ich dostępności, w formie kół przy pniach drzew o średnicy około 1 m. Przez ściółki organiczne przerastają chwasty trwałe i należy się liczyć z potrzebą ich dodatkowego zwalczania. Ściółka ze słomy przyciąga do sadu gryzonie.
Autor: dr hab. Jerzy Lisek, prof. IO, Instytut Ogrodnictwa-PIB w Skierniewicach
artykuł sponsorowany. Dofinansowany ze środków Unii Europejskiej
