Biologiczna ochrona roślin staje się coraz większą alternatywą do chemicznych środków ochrony roślin. Stosowanie pożytecznych bakterii, drożdży czy wirusów do ochrony roślin jagodowych przed szkodnikami i chorobami jest stosowana przez coraz większą liczbę producentów. Bardzo duży wpływ na zmniejszenie skuteczności i czasu działania pożytecznych mikroorganizmów i ich metabolitów ma promieniowanie słoneczne. Okazuje się, że jest taki naturalny minerał, który po zastosowaniu z pożytecznymi mikroorganizmami zabezpiecza je przed promieniami UV oraz stwarza lepsze warunki rozwoju. Dzięki temu wydłuża się skuteczne działanie biopestycydów nawet o 30%.
ZEOLIT – NOŚNIK MIKROORGANIZMÓW
Zeolit jest naturalną skałą wulkaniczną, który posiada specyficzne właściwości. Struktura zeolitu przypomina plaster miodu, który składa się z bardzo dużej ilości nanokanalików, które wypełniają około 25% całej powierzchni zeolitu (rysunek 1 i 2).
Rys. 1. Budowa zeolitu przypomina plaster miodu, który składa się z bardzo dużej ilości mikroporów 
Rys. 2. Budowa zeolitu przypomina plaster miodu, który składa się z bardzo dużej ilości mikroporów
Dzięki dużej porowatości wewnętrznej i zewnętrznej zeolitu mikroorganizmy mają doskonałe miejsce do schronienia się przed promieniami słonecznymi. W tych kanalikach utrzymuje się również znacznie dłużej woda, co również wpływa pozytywnie na mikroorganizmy.
Zeolit ma jedną z największych powierzchni właściwych. 1 gram zmielonego zeolitu ma powierzchnię aż 500 m2. W porównaniu 1 gram zmielonego piasku ma tylko około 0,2 m2 powierzchni, a zmielona ziemia okrzemkowa około 4 m2 powierzchni. Tak duża powierzchnia właściwa zeolitu powoduje, że tworzy się film na liściu (fot. 1), pod którym mikroorganizmy znajdują schronienie przed promieniami słonecznymi.
ZEOLIT – FOTOSTABILIZATOR MIKROORGANIZMÓW I ICH METABOLITÓW
Skuteczność biopestycydów zależy w dużej mierze od żywotnej aktywności tych mikroorganizmów i ich metabolitów w warunkach polowych. Promieniowanie słoneczne wydaje się być jednym z głównych czynników środowiskowych prowadzących do utraty ich aktywności biologicznej. Próbowano na świecie stosować syntetyczne filtry UV w celu zapewnienia fotostabilności biopestycydów. Napotkano jednak problemy z niezgodnością z wymogami produkcji ekologicznej, gdzie pożyteczne mikroorganizmy pełnią podstawową rolę w ochronie roślin.
Okazuje się, że zeolit (klinoptylolit), który jest naturalnym minerałem wykazuje bardzo dobre właściwości jako fotostabilizator mikroorganizmów i ich metabolitów. Potwierdzeniem tego są wyniki badań przeprowadzonych w Instytucie ochrony Roślin w Gruzji. W badaniach tych sprawdzono skuteczność Bacillus thuringiensis przeciwko larwom z rodziny omacnicowatych, zastosowany jako same bakterie oraz jako mieszanka ze zmielonym klinoptylitem (zeolitem). Przez cały czas badań (36 godzin) nasiona, na których znajdowały się larwy oraz na które naniesiono roztwory poddawane były promieniowaniu UV, odpowiadającemu promieniowaniu słonecznemu. Po 24 godzinach ekspozycji, czyli po 2 dniach w warunkach polowych skuteczność w zwalczaniu larw samych bakterii spadła do poniżej 77%.
Natomiast w przypadku zastosowania kompleksu bakterii z zeolitem skuteczność wynosiła 90%. Po 36 godzinach ekspozycji (po 3 dniach w warunkach polowych), skuteczność samych bakterii spadła poniżej 64%, natomiast przy dodatku zeolitu spadła poniżej 84% (wykres 1). Skuteczność powyżej 30% wyższa niż w przypadku zastosowania tylko roztworu z bakteriami. Na wykresie widać również, że z biegiem czasu spadek skuteczności oprysku samymi bakteriami jest znacznie większy niż przy zastosowaniu zeolitu, jako fotostabilizatora.
ZEOSAND KRZEM – NOŚNIK MIKROORGANIZMÓW ORAZ AKTYWATOR ODPORNOŚCI
Na rynku Polskim dostępny jest produkt ZeoSand Krzem, który zawiera 100% klinoptylolitu (zeolit) zmielonego poniżej 20 mikronów. Dzięki tak drobnej frakcji nadaje się on znakomicie do zastosowania dolistnego. Produkt ten jest zarejestrowany jako środek wspomagający uprawę roślin i jest zakwalifikowany do stosowania w rolnictwie ekologicznym.
W 2021 roku zostały przeprowadzone testy polowe z zastosowaniem mieszanki ZeoSand Krzem z takimi preparatami mikrobiologicznymi jak Serenade ASO, Fitoprotect i M-Farma. We wszystkich przypadkach zaobserwowano skuteczniejsze i dłuższe działanie środków biologicznych, niż gdy były zastosowane samodzielnie
ZeoSand Krzem oprócz tego, że może być stosowany jako nośnik mikroorganizmów wykazuje inne, bardzo intersujące właściwości:
• Zwiększa odporność na stres środowiskowy i oparzenia słoneczne
Zeolit redukuje skutki abiotycznego stresu. Tworzy ochronną jasną powłokę na poziomie zewnątrzkomórkowym. Powoduje to zmniejszenie temperatury liści (nawet o 4oC) i zmniejszenie utraty wody poprzez mniejszą transpirację. Dzięki temu rośliny mniej cierpią podczas suszy. Dzięki odbijaniu się promieni świetlnych od jasnej powierzchni liście i owoce są mniej narażone na oparzenia słoneczne
• Zwiększa odporność roślin na choroby i szkodniki
Roślina wykorzystuje zeolit i zawarty w nim krzem do stworzenia dodatkowej bariery mineralnej, która łącząc się z kutikulą pokrywa liście (rys. 3) . Utrudnia to patogenom chorobotwórczym na przedostanie się do wnętrza rośliny.
Tworzona na naskórkach liści bariera mineralna utrudnia i przeszkadza szkodnikom żerowanie na roślinach, głównie tym, które mają kłująco-ssący aparat gębowy (wciornastki, przędziorki, mszyce). Dzięki temu znacznie mniejsza jest presja szkodników w uprawach. Potwierdzają to wyniki testów polowych w kilkunastu gospodarstwach, prowadzonych w 2021 roku w ramach programu „Współpraca” – projekt ARiMR. Konsorcjum firmy Bio ActiW z Uniwersytetem Rolniczym w Krakowie prowadziło badania nad wykorzystanie elektrolizowanej wody (ECA) nad ograniczeniem stosowania fungicydów w rolnictwie. W ramach testów polowych prowadzono zabiegi Agro ECA wraz z ZeoSand Krzem (0,5 kg/ha). We wszystkich uprawach porażenie chorobami było na takim samym poziomie lub mniejszym w porównaniu do standardowej ochrony fungicydowej. Natomiast producenci cebul, czosnków i selerów zaobserwowali znacznie mniejsze porażenie wciornastkami upraw gdzie stosowano ZeoSand Krzem. Z kolei producenci truskawek – znacznie mniejszą presję ze strony przędziorków.
NIEWIELKA DAWKA I MAŁY KOSZT – DUŻE KORZYŚCI
Klinoptylolit do produkcji ZeoSand Krzem wydobywany jest na Słowacji przez firmę ZeoCem. Jest to jedno z najlepszych jakościowo złóż zeolitu na świecie. Agro Smart lab, który jest wyłącznym dystrybutorem Zeosand Krzem w Polsce zlecił zbadanie losowej próbki tego produktu w Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie w celu sprawdzenia jego jakości. Potwierdzona została wielkość granulacji: poniżej 20 mikronów – co jest bardzo ważne aby nie zatykały się dysze. Poza tym analiza XRD potwierdziła bardzo dużą zawartość zeolitu.
ZeoSand Krzem zawiera głównie dwutlenek krzemu: 62%. W składzie produktu znajduje się również wiele innych cennych minerałów jak wapń, potas, żelazo, magnez, mangan oraz tytan (Etykieta produktu ZeoSand Krzem – pobierze PDF)
ZASTOSOWANIE: 0,5 kg/ha (przy stosowaniu do 600 litrów cieczy roboczej na 1 ha), 1,0 kg/ha (przy stosowaniu powyżej 600 litrów cieczy roboczej na 1 ha), Można stosować z pożytecznymi organizmami czy nawozami – mieszadło powinno być włączone cały czas podczas opryskiwania. Świetnie się też sprawdza w zastosowaniu z Agro ECA.
Przy stosowaniu biologicznej ochrony bardzo ważnym jest dokładne pokrycie roślin. W tym celu zaleca się stosowanie dysz wirowych, które pozwalają na znacznie lepsze pokrycie roślin.
Zeosand Krzem jest dostępny w opakowaniach 5 kg. Znajduje się w ofercie firmy Activ oraz w sklepie internetowym firmy Agro Smart Lab.
Autor: Mirosław Maziarka, prezes Agro Smart Lab sp. z o.o.
