Jakiś czas temu na portalu opublikowaliśmy tekst Pana Stanisława Trzonkowskiego Dziki a sprawa polska. Równocześnie tekst ten przesłaliśmy do Pana Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi Marka Sawickiego, z prośbą o ustosunkowanie się do poruszanych w nim problemów i odpowiedź na kilka pytań z tym związanych. Udzielił ich rzecznik Prasowy MRiRW – Pan Witold Katner.
Dlaczego Resort stosuje formę pomocy de minimis na wiele celów zdając sobie sprawę z tego, że jest ona niesprawiedliwa, aspołeczna i dyskryminująca wręcz większe i duże gospodarstwa?
Zgodnie z art. 107 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej „z zastrzeżeniem innych postanowień przewidzianych w Traktacie, wszelka pomoc przyznawana przez Państwo Członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, jest niezgodna ze wspólnym rynkiem w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między Państwami Członkowskimi”. W orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości UE wskazuje się na cztery elementy, które muszą zaistnieć, by pomoc została uznana za pomoc państwa, tj. korzyść, selektywność, zasoby państwowe, wpływ na handel między państwami członkowskimi.
Uwzględniając powyższe udzielana producentom rolnym pomoc musi być zgodna m.in. z:
- wytycznymi Unii Europejskiej w sprawie pomocy państwa w sektorach rolnym i leśnym oraz na obszarach wiejskich w latach 2014-2020 (2014/C 204/01) (Dz. Urz. UE z dnia 1.07.2014, C 204), lub
- rozporządzeniem Komisji (UE) nr 702/2014 z dnia 25 czerwca 2014 r. uznającym niektóre kategorie pomocy w sektorach rolnym i leśnym oraz na obszarach wiejskich za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz. Urz. UE z dnia 1.07.2014, L 193), albo
- rozporządzeniem Komisji (UE) nr 1408/2013 z dnia 18 grudnia 2013 r. w sprawie stosowania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy de minimis w sektorze rolnym (Dz.Urz.UE z dnia 24.12.2013, L 352).
W przypadku, gdy uruchomienie dla producentów rolnych pomocy nie jest możliwe zgodnie z ww. wytycznymi lub rozporządzeniem Komisji (UE) nr 702/2014, wówczas taka pomoc uruchamiana jest w formule de minimis. Zgodnie z przepisami rozporządzenia Komisji (UE) nr 1408/2013 pomoc ta nie może przekroczyć 15000 EUR w okresie trzech lat podatkowych.
Dlaczego w rozdaniu PROW na lata 2014-2020 nie przewiduje się wsparcia finansowego dla średnich i dużych gospodarstw na ich modernizację( próg dostępu- roczna wartość produkcji nieprzekraczająca w przybliżeniu 830 000 zł) i kto zatem będzie tworzył miejsca pracy na wsi?
Pomimo znacznych zasobów ziemi, jakimi dysponuje polskie rolnictwo, za najważniejszą słabość sektora należy uznać niekorzystną strukturę agrarną. Przystępując do opracowania Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich prowadzone były między innymi analizy struktury gospodarstw rolnych w Polsce. Wśród 1,5 mln gospodarstw rolnych w Polsce prowadzących działalność rolniczą w 2010 r., podobnie jak w latach poprzednich, dominowały gospodarstwa o powierzchni do 5 ha, z kolei gospodarstw o areale powyżej 100 ha użytków rolnych było zaledwie 1%. W ujęciu ekonomicznym ponad połowę stanowiły gospodarstwa o wielkości produkcji do 4 tys. euro, a gospodarstwa o wielkości powyżej 15 tys. euro stanowiły 17%, natomiast o wielkości powyżej 100 tys. euro stanowiły zaledwie 1,2%, a powyżej 250 tys. euro 0,3%.
Taka struktura gospodarstw wskazuje, że dominujące w Polsce są gospodarstwa rodzinne. Uznano zatem, że gospodarstwa te powinny mieć możliwość poprawy swojej dochodowości i efektywności poprzez przekształcenie lub rozwiniecie produkcji rolniczej lub dokonanie dywersyfikacji w kierunku działalności pozarolniczych. Wymaga to przeprowadzenia odpowiednich inwestycji. Dlatego też w ramach instrumentów wsparcia PROW 2014 – 2020 umożliwiony został wielokierunkowy rozwój gospodarstw rodzinnych.
Poddziałanie „Restrukturyzacja małych gospodarstw” skierowane jest do gospodarstw rolnych o wielkości ekonomicznej mniejszej niż 10 tys. euro.
Rozwój tych gospodarstw, w kierunku rozwinięcia produkcji rolniczej, doprowadzi do poprawy ich wyników poprzez wzrost wielkości ekonomicznej gospodarstw. Pomoc jest przyznawana na restrukturyzację gospodarstwa w kierunku produkcji żywnościowych lub nieżywnościowych produktów rolnych, a także przygotowania do sprzedaży produktów rolnych wytwarzanych w gospodarstwie oraz przetwórstwa produktów rolnych pochodzących głównie z gospodarstwa. Przez restrukturyzację rozumie się zasadnicze zmiany w gospodarstwie, które mają na celu poprawę jego konkurencyjności i zwiększenie jego rentowności poprzez wzrost wielkości ekonomicznej gospodarstwa, w szczególności w wyniku zmiany profilu prowadzonej produkcji rolnej.
W ramach poddziałania „Płatności dla rolników przekazujących małe gospodarstwa” stworzono możliwości uzyskania wsparcia za przekazanie w sposób trwały swojego gospodarstwa na powiększenie innego gospodarstwa. Konkurowanie z liczącymi się na rynku producentami rolnymi wiąże się z koniecznością posiadania odpowiednio dużych zasobów ziemi, niezbędnych do prowadzenia produkcji rolnej, które zapewnią jej efektywność. Realizacja tego działania przyspieszy zachodzące zmiany w strukturze gospodarstw rolnych.
Rolnicy prowadzący działalność rolniczą oraz rezygnujący z prowadzenia działalności rolniczej mogą uzyskać wsparcie na zakładanie działalności gospodarczej w ramach działania „Premie na rozpoczęcie działalności pozarolniczej”. Ponadto stworzono możliwości wsparcia rolników rozpoczynających działalność gospodarczą w zakresie przetwórstwa produktów rolnych w ramach działania „Przetwórstwo i marketing produktów rolnych”.
Kontynuowane będzie także wsparcie w ramach działania “Modernizacja gospodarstw rolnych”.W ramach tego instrumentu wsparcia mogą być realizowane wyłącznie takie rodzaje operacji, które będą przyczyniały się do poprawy ogólnych wyników gospodarstwa. Poprzez poprawę ogólnych wyników gospodarstwa rolnego rozumie się poprawę konkurencyjności i zwiększenie rentowności gospodarstwa rolnego w wyniku jego restrukturyzacji. Przez restrukturyzację natomiast rozumie się zmiany w gospodarstwie, które mają na celu poprawę jego konkurencyjności i zwiększenie jego rentowności oraz dokonywane z uwzględnieniem zmian w otoczeniu oraz wewnętrznych potrzeb danego gospodarstwa. Restrukturyzacja powinna być oparta o orientację rynkową. Próg dostep do pomocy dla tego działania według wielkości ekonomicznej ustalony został na poziomie standardowej produkcji (SO) 10 – 200 tys. euro.
Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej stosuje następujący podział gospodarstw rolnych na klasy wielkościowe według produkcji standardowej (SO):
1. gospodarstwa bardzo małe 2 – 8 tys. euro ,
2. gospodarstwa małe od 8 – 25 tys. euro,
3. gospodarstwa średnio małe od 25 – 50 tys. euro,
4. gospodarstwa średnio duże od 50 -100 tys. euro,
5. gospodarstwa duże od 100 – 500 tys. euro,
6. gospodarstwa bardzo duże powyżej 500 tys. euro
Według tego podziału w ramach działania „Modernizacja gospodarstw rolnych” wspierane będą gospodarstwa małe, średnie i duże o produkcji standardowej (SO) do 200 tys. euro. Ponadto uprzejmie informujemy, że na wniosek Zespołu Ekspertów ds. Rynku Trzody Chlewnej działającego przy MRiRW rozważana jest możliwość podniesienia górnego progu wielkości ekonomicznej gospodarstwa uprawnionego do otrzymania pomocy w ramach tego działania do operacji dotyczących wspierania hodowli prosiąt.
– Dlaczego w zasadach i warunkach przyznawania płatności bezpośrednich na rok 2015 i dalsze, obniżone są tak mocno stawki JPO w stosunku do 2014, a nawet 2013, a dopłata dodatkowa przyznana jest maksymalnie do 27 ha na każde gospodarstwo?
Odnosząc się do kwestii przyczyn różnicy w wysokości stawki jednolitej płatności obszarowej za 2015 r. w porównaniu do stawek tej płatności za poprzednie lata, pragnę poinformować, że na finansowanie wszystkich płatności bezpośrednich za 2015 r. zostanie przeznaczone ok. 3,4 mld EUR. Będzie to kwota nieco wyższa niż kwota przeznaczona na realizację płatności za 2014 r.
Oznacza to, że średni poziom wsparcia na hektar powierzchni gruntów rolnych w ramach płatności bezpośrednich za 2015 r., obliczony przy uwzględnieniu wszystkich instrumentów wsparcia, będzie nieco wyższy niż poziom wsparcia za 2014 r. (przy założeniu, że powierzchnia użytków rolnych objętych płatnościami w całym kraju nie zmieni się znacząco). Według szacunków, w 2015 r. średni poziom wsparcia wyniesie ok. 243 EUR/ha.
W ramach pułapu krajowego wynoszącego ok. 3,4 mld EUR, na jednolitą płatność obszarową zostanie wykorzystane ok. 1,54 mld EUR, podczas gdy w odniesieniu do roku 2014 r. na ten rodzaj wsparcia przeznaczono dwa razy więcej środków.
Zmiana struktury płatności jest konsekwencją przeprowadzonej na poziomie unijnym reformy systemu wsparcia bezpośredniego, w wyniku której ustanowiono dla wszystkich państw członkowskich obowiązek stosowania płatności za zazielenienie oraz płatności dla młodych rolników. Ponadto reforma daje państwom członkowskim możliwość wprowadzenia określonych instrumentów o charakterze fakultatywnym (np. płatność dodatkowa, płatności związane z produkcją).
Stosowanie poszczególnych rodzajów wsparcia wymaga wydzielenia z pułapu krajowego (tj. z łącznej puli środków przeznaczonych na płatności bezpośrednie w danym kraju) określonych kwot na ich finansowanie. Tym samym mniejsza część środków może zostać rozdysponowana w ramach jednolitej płatności obszarowej.
Natomiast w kwestii zasad przyznawania płatności dodatkowej pragnę wyjaśnić, że celem tego instrumentu jest silniejsze ukierunkowanie pomocy na wspieranie rozwoju małych i średnich gospodarstw rolnych, które nie osiągają takich korzyści wynikających ze skali produkcji, jak gospodarstwa największe, niemniej jednak mają szanse na trwały rozwój.
Płatność dodatkowa będzie przysługiwała do gruntów mieszczących się w przedziale od 3,01 ha do 30,00 ha. Oznacza to, że beneficjentem tego wsparcia może być każde gospodarstwo o powierzchni większej niż 3 ha, a maksymalna liczba hektarów w gospodarstwie, która może być objęta tą płatnością, wynosi 27 ha.
Stosowanie płatności dodatkowej pozwoli na skuteczniejsze wspieranie dochodów gospodarstw małych i średnich o znaczącym potencjale rozwojowym, ułatwiając im funkcjonowanie w warunkach nasilającej się konkurencji i zmian oczekiwań konsumentów
Na jakim etapie są prace nad zmianą ustawy o Agencji Rynku Rolnego w kontekście Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady UE nr 1308 z dnia 17 grudnia 2013 roku ustanawiającego wspólną organizację rynków produktów rolnych, czy ustawa ta zobowiązywała będzie zakłady przetwórcze i inne podmioty skupowe do zawierania z producentami rolnymi umów kontraktacyjnych ( z wielkością dostawy, terminem i ceną) i czy w formułowaniu zapisów tej Ustawy uczestniczyć będą przedstawiciele producentów?
Wykonanie przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady UE nr 1308/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiającego wspólną organizację rynków produktów rolnych oraz uchylającego rozporządzenie Rady (EWG) nr 922/72, (EWG) nr 234/79, (WE) nr 1037/2001 i (WE) nr 1234/2007 nastąpi w drodze zmiany ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o Agencji Rynku Rolnego i organizacji niektórych rynków rolnych, a także innych ustaw bezpośrednio lub pośrednio regulujących poszczególne rynki rolne, tj. m. in.: ustawy z dnia 19 grudnia 2003 r. o organizacji rynków owoców i warzyw, rynku chmielu, rynku suszu paszowego oraz rynków lnu i konopi uprawianych na włókno, ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o organizacji rynku mleka i przetworów mlecznych, ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o wyrobie i rozlewie wyrobów winiarskich, obrocie tymi wyrobami i organizacji rynku wina oraz ustawy z dnia 22 maja 2009 r. o funduszach promocji produktów rolno-spożywczych.
W projekcie ustawy o zmianie ustawy o Agencji Rynku Rolnego i organizacji niektórych rynków rolnych oraz niektórych innych ustaw wskazuje się organy – ich właściwość i kompetencje w zakresie realizacji zadań.
Zgodnie z rozporządzeniem 1308/2013 państwo członkowskie może postanowić, że w odniesieniu do określonych produktów rolnych każda dostawa na jego terytorium produktów rolnych przez producenta do przetwórcy lub dystrybutora musi być przedmiotem pisemnej umowy między stronami lub że pierwsi nabywcy muszą złożyć pisemną ofertę zawarcia umowy dostawy tych produktów rolnych przez producentów.
W projekcie ustawy znajduje się przepis mówiący o tym, że każde dostarczanie produktów rolnych należących do sektorów wymienionych w art. 1 ust. 2 rozporządzenia 1308/2013 (m.in. zboża, cukier, chmiel, len, owoce i warzywa, wołowina, wieprzowina, mleko i przetwory mleczne), z wyłączeniem sprzedaży bezpośredniej, przez producentów, grupy producentów tych produktów, organizacje takich producentów albo zrzeszenia organizacji takich producentów do pierwszego nabywcy wymaga pisemnej umowy, spełniającej warunki określone w tym rozporządzeniu (szczegółowe przepisy dotyczące warunków umów znajdują się w art. 127, art. 148 ust. 2 oraz art. 168 ust. 4 i 6 rozporządzenia nr 1308/2013). W przypadku gdy pierwszym nabywcą nie jest przetwórca, umowa między kolejnymi nabywcami również jest zawierana na piśmie.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami odbyły się konsultacje publiczne projektu z organizacjami i jednostkami reprezentującymi producentów, przetwórców i podmioty skupujące w poszczególnych sektorach rolnych. Projekt został przesłany do 106 organizacji, które miały zaopiniować przedmiotowy projekt w ciągu 30 dni.
Aktualnie projekt ustawy wraz z 15 projektami rozporządzeń do tej ustawy będzie rozpatrywany w najbliższym czasie przez Stały Komitet Rady Ministrów.
Czy dotychczasowe działania Resortu Rolnictwa w świetle poruszonych w artykule i sformułowanych w pytaniach kwestiach prowadzą do osiągnięcia artykułowanych przez MRiRW celów takich jak poprawa struktury agrarnej, efektywność gospodarowania, konkurencyjność, sprawiedliwość społeczna itd ,czy też poprzez przymus ekonomiczny do „rozkułaczania” średnich i dużych gospodarstw rodzinnych, a następnie tworzenia z nich wielkich molochów jak organizacje producenckie?
Systemowe rozwiązania w zakresie płatności bezpośrednich dla Polski na lata 2015-2020 wykorzystują możliwości, jakie dają nowe unijne ramy prawne w zakresie uwzględnienia krajowych celów rozwojowych. Jest to istotne, ponieważ prawie trzy czwarte z 32,09 mld EUR środków unijnych dla Polski w ramach WPR 2014-2020 stanowią środki na płatności bezpośrednie (23,49 mld EUR).
Intencją MRiRW jest jak najlepsze wykorzystanie płatności bezpośrednich do realizacji krajowych celów strategicznych, w tym celów Strategii zrównoważonego rozwoju wsi rolnictwa i rybactwa na lata 2012-2020, przyjętej przez Rząd w kwietniu 2012 r., w szczególności w zakresie bezpieczeństwa żywnościowego, wzrostu produktywności i konkurencyjności sektora rolno-spożywczego, a także ochrony środowiska i adaptacji do zmian klimatu.
Zaproponowane rozwiązania pozwolą skutecznie i efektywnie wykorzystać dostępne środki unijne na rzecz dostarczania konsumentom w Polsce i całej Unii Europejskiej zdrowej i wysokiej jakości żywności w sposób uwzględniający potrzeby restrukturyzacji i modernizacji sektora rolno-żywnościowego, a także wymogi środowiska naturalnego w Polsce. Będzie to możliwe poprzez szczególne wsparcie aktywnych, małych i średnich gospodarstw rolnych, które mają realne szanse na rozwój w warunkach globalizacji rynków i zmian oczekiwań konsumentów.
Celowi temu służyć będzie przesunięcie 25% koperty II filaru na lata 2015-2020, tj. 2,34 mld EUR, zwiększające pierwotną pulę środków na płatności bezpośrednie do 23,49 mld EUR. Środki finansowe uzyskane w wyniku tego przesunięcia będą w większości (około 73%) przeznaczone na finansowanie dodatkowej płatności dla małych i średnich gospodarstw (płatność do „pierwszych hektarów” z przedziału od 3.01 do 30 ha w każdym gospodarstwie). Podobny, prorozwojowy efekt będzie miała zaplanowana płatność dla młodych rolników, na którą planuje się przeznaczyć do 2% rocznej koperty krajowej.
Polska w pełni wykorzysta także możliwość przeznaczenia 15% koperty krajowej na płatności związane z produkcją. Prawie dwie trzecie z tej kwoty będzie skierowane na wsparcie w sektorze bydła, krów, owiec i kóz, a pozostałe środki – na wsparcie upraw roślin wysokobiałkowych, owoców miękkich, pomidorów, ziemniaków skrobiowych, chmielu, konopi włóknistych, lnu i buraków cukrowych. Dzięki tej formie płatności proces restrukturyzacji tych sektorów będzie przebiegał w bardziej zrównoważony sposób, pełniej wykorzystane będą zasoby pracy i ziemi oraz zachowana zostanie różnorodność rolnictwa we wszystkich regionach kraju.
Nowym elementem systemu, obowiązkowym w całej UE, na który przeznaczone zostanie 30% środków, będzie płatność za zazielenienie, uzależniona od spełnienia wymagań w zakresie dywersyfikacji upraw, utrzymania trwałych użytków zielonych oraz przeznaczenia części powierzchni na cele proekologiczne. Przyjęte rozwiązania krajowe w tym zakresie pozwolą rolnikom na zaliczenie do obszarów proekologicznych większości elementów przewidzianych w rozporządzeniu UE, co zminimalizuje ryzyko dodatkowych obciążeń dla gospodarstw.
Preferencje dla małych i średnich gospodarstw rolnych, zarówno w płatności dodatkowej jak i płatności związanej z produkcją, w powiązaniu z działaniami PROW 2014-2020 (m. in. „Modernizacja gospodarstw rolnych”, „Przetwórstwo i marketing produktów rolnych”, „Premia dla młodych rolników”) pozwolą zachować ich różnorodność i wielofunkcyjność oraz ułatwią dywersyfikację przychodów, w tym poprzez sprzedaż bezpośrednią.
Uprzejmie informuję ponadto, że tworzenie się grup i organizacji producentów stanowi odpowiedź na rosnące wymogi odbiorców surowców rolnych i ma szczególne znaczenie w Polsce jako kraju o silnym rozdrobnieniu agrarnym. Z punktu widzenia producentów rolnych, udział w grupie producentów oznacza stabilizację zbytu produktów, zwiększenie opłacalności produkcji. W ramach grupy lub organizacji producentów możliwe jest: wspólne planowanie i organizowanie produkcji pod kątem zapewnienia odpowiedniej jej wielkości i jakości, wspólne przygotowanie produktów do sprzedaży, ich przechowywanie i transport, nawiązywanie kontaktów handlowych i negocjowanie warunków sprzedaży. Działanie grupowe wzmacnia pozycję producentów rolnych w łańcuchu żywnościowym, sprzyja zwiększaniu ich udziału w wartości dodanej.
Współpraca z grupą producentów jest też korzystna dla odbiorcy surowca ze względu na możliwość zapewnienia sobie: regularności dostaw, dostosowania ich wielkości do potrzeb, odpowiedniej i wyrównanej jakości surowca. Wsparcie tworzenia się grup i organizacji producentów wpisuje się w postulat integracji poziomej i pionowej oraz skracania łańcucha żywnościowego. Dodatkowo grupy producentów poprzez wprowadzanie nowych rozwiązań w zakresie organizacji produkcji i marketingu, a także technologii produkcji mogą przyczyniać się do zwiększenia innowacyjności sektora rolnego.
