Projekt „Ochrona bioróżnorodności gleby warunkiem zdrowia obecnych i przyszłych pokoleń”, który będzie realizowany w latach 2018-219 zmierza do poprawy jakości gleb w Polsce. W ramach tego działania podjęty zostanie szereg aktywności na polu edukacyjnym i doradczym w celu poprawy uprawy gleby, wypracowanie lepszych praktyk w wielu obszarach agrotechnicznych.
Bioróżnorodność mikroorganizmów warunkiem żyzności gleby
O zagadnieniu tym mówiła w Skierniewicach w dniu 19 kwietnia dr hab. Urszula Smolińska. W glebie jest ok. 3-15 t/ha, co stanowi ok. 0,2% ciężaru warstwy ornej. Najliczniejsze są grzyby i bakterie, ale obecne są tu także glony i sinice. Na kształtowanie się tych populacji wpływ ma uprawiany gatunek, przedplon, struktura gleby, wilgotność, temperatura, nawożenie czy stosowane pestycydy. Negatywnie wpływa na ten wskaźnik długoletnia uprawa monokultur, niewłaściwa agrotechnika, złe zmianowanie, brak nawożenia organicznego. Gleba poddawana takim stresom ulega z czasem degradacji. Do najważniejszych funkcji mikroorganizmów glebowych należy remineralizacja materii organicznej, poprawa struktury gleb, ograniczanie rozwoju szkodników i chorób glebowych. Mikroorganizmy uczestniczą w tworzeniu związków humusowych, przeprowadzają wiele reakcji biochemicznych. Stwarzają też lepsze warunki do rozwoju systemów korzeniowych uprawianych roślin poprzez napowietrzenie gleby oraz zwiększenie w wodzie glebowej ilości rozpuszczalnych związków organicznych i mineralnych. Największe znaczenie dla rośliny mają te mikroorganizmy, które zasiedlają ryzosferę roślin. Wykorzystują tam wydzieliny korzeniowe jak źródło substancji organicznych. Dominującą grupą są tu bakterie. Grzyby najliczniej rozwijają się poza ryzosferą. Relacje tych mikroorganizmów z uprawianymi roślinami bywają negatywne lub pozytywne. Niektóre stymulują wzrost roślin. Dzieje się to poprzez udostępnienie niektórych związków odżywczych, wydzielanie regulatorów wzrostu, stymulację rozwoju grzybów mikoryzowych, czy zmniejszać wrażliwość roślin na metale ciężkie. Warto pamiętać, że najbogatszy zespół mikroorganizmów posiada gleba bogata w próchnicę.
Działalność w kierunku zwiększania żyzności gleb
Głos zabrała także dr Magdalena Szczech, która również uczestniczy w projekcie „Ochrona bioróżnorodności gleby warunkiem zdrowia obecnych i przyszłych pokoleń”. We wstępie zaznaczyła, że gleba jest naturalnym bogactwem naszego kraju, które jednak możemy stracić. Dlatego też będziemy edukować w zakresie tego jakie działanie wykonać by gleba jak najdłużej pozostała żyzna. W tym celu będziemy mówić o wykorzystaniu odpadów organicznych, problemach z patogenami w glebie, wykorzystaniu preparatów i szczepionek mikrobiologicznych, nowoczesnych metodach nawożenia mineralnego czy wpływie zmian klimatu na warunki uprawy i mikroorganizmy w produkcji roślinnej – mówiła dr Magdalena Szczech. Skupiła się w dalszej części swego wystąpienia na zagospodarowaniu odpadów organicznych. Zmiany prawa UE sprawiają, że pozostałości z produkcji rolniczej będą musiały być wtórnie zagospodarowane. Najprostszą z form takiego recyclingu jest kompostowanie odpadów i wykorzystanie ich jako nawozu. Kompostowanie ogranicza rozprzestrzenianie patogenów. Innymi metodami odkażania gleby są aplikacje środków dopuszczonych do użytku, czy zmianowanie. Zmiana gatunkowa roślin wzbogaca kompozycję mikrobiologiczną gleby poprzez wydzieliny korzeniowe pobudzające rozwój różnych grup mikroorganizmów. Na rynku jest też wiele preparatów mikrobiologicznych. Ich aplikacja wzbogaca życie mikrobiologiczne gleby. W swym składzie zawierają żywe organizmy, co sprawia że ich aplikacja wymaga ostrożności, przestrzegania zasad i warunków umożliwiających tymże organizmom przetrwanie i możliwość namnożenia się. Prelegentka podkreśliła także konieczność stosowania nowoczesnych metod nawożenia mineralnego. Dawki wysiewanych nawozów powinny być dostosowane do potrzeb zdiagnozowanych przez mapowanie pola wykonanych na przykład za pocą dronów. Innym sposobem ograniczenia dawek nawozów do tych faktycznie potrzebnych jest nawożenie zlokalizowane, a więc aplikacja nawozu podczas siewu tylko tam, gdzie roślina faktycznie może z nich skorzystać. Nawozy nowej generacji z kolei składniki pokarmowe uwalniają stopniowo w tempie lepiej dostosowanym do warunków pogodowych i możliwości ich pobrania przez rośliny.
Działania edukacyjne w ramach projektu
O stronie technicznej realizowanego projektu poinformowała dr Iwona Sowik. W latach 2018 i 2019 ma odbyć się po 6 szkoleń. Na każdym z nich wygłoszone zostanie 6 prelekcji, a dodatkowo zorganizowana zostanie ekspozycja i panel umożliwiający spotkania ze specjalistami. Każdy z tych ekspertów będzie odpowiadał za jeden z aspektów poruszanych w ramach projektu „Ochrona bioróżnorodności gleby warunkiem zdrowia obecnych i przyszłych pokoleń”. W gronie naukowców znajdą się osoby z różnych ośrodków akademickich, przede wszystkim z IO w Skierniewicach, ale także SGGW, KUL czy IUNG Puławy. Indywidualne porady uzyskać będzie można na imprezach masowych, gdzie obecni będą specjaliści zaangażowani w prace projektowe. Pierwszą z nich będzie Dzień Otwartych Drzwi w SD w Dąbrowicach, który odbędzie się 14 czerwca w tym roku. Trwałym owocem projektu „Ochrona bioróżnorodności gleby warunkiem zdrowia obecnych i przyszłych pokoleń” będzie monografia podsumowująca omówione zagadnienia. Działa już także strona internetowa projektu: www.inhort.pl/biogleba.
