Aronia w Polsce rośnie na ok. 14 tys. ha pól, a jej roczna produkcja to najczęściej 40-55 tys. t. Znajdują się na terenie kraju gospodarstwa, gdzie jest podstawowym kierunkiem produkcji, ale są też takie, w których sadzi się ją głównie z myślą o zoptymalizowaniu wykorzystania posiadanego parku maszynowego jak i w celu zagospodarowaniu kwater na które dotąd nie było pomysłu – zazwyczaj najbardziej odległych, nienawadnianych lub o najsłabszej glebie, gdzie bardziej wymagające gatunki mogłyby sobie nie poradzić. Co warto wiedzieć o sadzonkach i ich sadzeniu?
Kilka słów o zakładaniu plantacji
Aroniowe plantacje zakładać należy wyłącznie z sadzonek pozyskiwanych wegetatywnie. Krzewy wykazują wówczas powtarzalne cechy, a przy odpowiedniej genetyce ich wzrost jest ograniczony, a plonowanie wzmożone. Rośliny z siewek wykazują zdecydowanie większe zróżnicowanie cech. Bywa, że silnie przyrastają i już po 2-3 latach wyglądają imponująco lecz owoców zbiera się z nich niewiele. O rozstawie rzędów na plantacji często decyduje wymiar działki. Przyjąć jednak należy, że nie powinny one być oddalone od siebie o mniej niż 4,00 m. Część plantatorów celowo stosuje większe odstępy. Dzięki temu wydłużają się kolejne cykle produkcyjne. Chodzi o sekwencję sezonów produkcyjnych między odmładzaniem plantacji. Na glebach lżejszych może to być 11-12 sezonów, na cięższych i bardziej żyznych 7-8. Odmłodzenie polega na zlikwidowaniu nadziemnych części aronii, wieloletnich grubych i mocno zdrewniałych, z których kombajnowy zbiór owoców jest już utrudniony. Rośliny szybko odbudowują pędy, ale w pierwszym roku po odmłodzeniu kwatery uzyskanie zbioru jest niemożliwe. Część producentów aronii zamiast odmładzania likwiduje krzewy a w ich miejsce sadzi nowe sadzonki.
Sadzonki jedno czy dwuletnie?
Niewątpliwą pokusą do sięgnięcia po sadzonki jednoletnie jest ich niższa cena. Zaletą jest także fakt, że łatwiej pracuje się z takim materiałem na sadzarkach do krzewów. Wadą jest z kolei słabiej rozwinięty system korzeniowy oraz konieczność bardziej intensywnej i dłuższej walki z zachwaszczeniem. Z sadzonek dwu i trzyletnich sadzonych wiosną plon wynoszący 1,5-2,5 t/ha uzyskać można już w kolejnym roku. Przyjmuje się najczęściej, że korzystniejszym terminem sadzenia jest jesień, choć wczesna wiosna o ile zapewnia dostatek wody, także jest właściwym terminem na założenie plantacji. Kwietniowy termin zakładania plantacji jest nawet preferowanym w części polskich gospodarstw. Bez względu na termin sadzenia i wiek sadzonek po ich wysadzeniu należy je przyciąć. Chodzi o wycięcie pędów z pąkami kwiatowymi. W pierwszym roku roślina nie powinna zużywać energii na wytworzenie i tak potencjalnie niewielkiej ilości plonu. Należy ukierunkować ją na budowę systemu korzeniowego i pędów z których w kolejnych latach będzie można zebrać satysfakcjonującą ilość owoców. W sprzyjające lata z plantacji w wieku 5-10 lat zebrać można ponad 10 t/ha jagód. Aronia wykazuje jednak tendencję do silnego redukowania owocowania w kolejnym sezonie po tak dużym wysiłku.
Więcej sadzonkach
O tym jak powstaje wysokiej klasy materiał nasadzeniowy można dowiedzieć się więcej z filmu jaki w trakcie późnojesiennych prac nagrałem w Szkółce Specjalistycznej Aronii Czarnoowocowej. Na nim prowadzący ten podmiot Paweł Eggert opowiada o procesie produkcji sadzonek. Udziela też kilku rad ważnych w czasie zakładania plantacji:
