Przetwarzanie owoców z własnego gospodarstwa zgodne z prawem

Coraz więcej mówi się o wytwarzaniu przetworów pochodzących z owoców z własnego gospodarstwa. Wydaje się, że konsumenci, przynajmniej niektórzy rezygnują z zakupu żywności masowej oferowanej przez sieci handlowe i kierują swą uwagę w stronę produktów craftowych lub wykonanych bezpośrednio przez ogrodnika. Takie soki czy dżemy najczęściej cechują się niskim stopniem przetworzenia i wysoką jakością. W Polsce funkcjonuje kilka konstrukcji prawnych w oparciu, o które można wytwarzać i sprzedawać także żywność.

Małe przetwórstwo a litera prawa

Zagadnieniu legalnej produkcji przetworów i ich wprowadzania na rynek poświęcone było wystąpienie dr Anety Klusek z DBŻ MRiRW. Przedstawiła szeroki katalog warunków, których obowiązek spełnienia państwo nakłada na każdego kto chciałby wytwarzać i sprzedawać przetworzoną żywność. Pierwszą formą takiej działalności jest produkcja podstawowa. Kolejna forma to dostawy bezpośrednie środków spożywczych pochodzenia niezwierzęcego. Plantator może prowadzić także handel detaliczny oraz rolniczy handel detaliczny (RHD). W drugim przypadku legislacji podlega wyłącznie żywność pozyskana w całości lub w części we własnym gospodarstwie. Odbiorcami mogą być konsumenci końcowi lub zakłady prowadzące handel detaliczny zaopatrując konsumenta końcowego. W przypadku produktów pochodzenia niezwierzęcego organem nadzoru jest Państwowa Inspekcja Sanitarna. Jeśli żywność pochodzi od zwierząt lub jest złożona (np. przetwory słodzone miodem), wówczas właściwym organem kontroli jest Inspekcja Weterynaryjna. Inne formy możliwej działalności to działalność marginalna, lokalna i ograniczona oraz zakład zatwierdzony (zarejestrowany przez właściwy organ).  Działalność MLO dotyczy jednak wyłącznie żywności pochodzenia zwierzęcego. Zakłady zatwierdzone mogą zaś dostarczać żywność pochodzenia roślinnego do zakładów prowadzących handel detaliczny, a także innych zakładów, jak chłodnie czy zakłady przetwórstwa. Tu organem nadzoru także będzie IW lub PIS, zależnie od tego jaką żywością zakład się zajmuje. Sprzedaż żywności konsumentom można prowadzić w oparciu o 5 form prawnych: sprzedaż bezpośrednią, dostawy bezpośrednie, handel detaliczny, RHD, działalność MLO. Obecnie w ramach RHD pod nadzorem PIS żywność sprzedaje 604 podmioty, a w ramach SB 10907. Dodatkowo w ramach RHD, ale pod nadzorem IW (żywność pochodzenia zwierzęcego i złożoną) prowadziło 3742 podmiotów wedle stanu na 9 września 2019 roku. Liczba podmiotów prowadząca działalność w ramach RHD rośnie każdego dnia. To silny trend i nie sądzę, by sytuacja miała się zmienić. Zainteresowanie tym rozwiązaniem jest bardzo duże. W ramach SB najliczniejsza grupa to pszczelarze, następnie producenci jaj a podium uzupełniają podmiotu parające się rybołówstwem. – mówiła dr A. Klusek. 

Sprzedaż żywności konsumentom – formy działalności

Rolniczy Handel Detaliczny

Prelegentka wiele uwagi poświęciła formie prawnej, która szczególnie zainteresować może producentów owoców i warzyw. Rolniczy Handel Detaliczny to konstrukcja prawna, którą regulują takie przepisy jak Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia, ustawa z dnia 16 grudnia 2005 roku o produktach pochodzenia zwierzęcego oraz rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 16 grudnia 2016 roku w sprawie maksymalnej ilości żywności zbywanej w ramach rolniczego handlu detalicznego oraz zakresu i sposobu jej dokumentowania. Ustawodawca stawia szereg wymogów jakie plantator musi spełnić. Przede wszystkim chodzi o względy bezpieczeństwa, ale i o to, że surowce muszą w całości lub znacznej części pochodzić z własnego gospodarstwa. Zbywanie żywności odbywa się w ramach określonych limitów i podlega udokumentowaniu (dla przykładu: w ramach RHD wolno wyprodukować i sprzedać 6700 litrów soków owocowych czy 3400 kg dżemów, można też sprzedać 30 ton ogórków). Zakres prowadzenia takiej działalności napotyka także na ograniczenia terytorialne. Żywność może być zbywana na terenie województwa w którym zarejestrowany jest zakład, a także do powiatów i miast stanowiących siedzibę wojewody lub sejmików wojewódzkich w ościennych województwach. Warto podkreślić, że ograniczenia te nie obejmują konsumentów końcowych w sprzedaży prowadzonej przez Internet.

RHD to tylko jedna z form w oparciu o które można przetwarzać żywność z własnego gospodarstwa. Bardziej szczegółowe informacje dotyczące tego i innych rozwiązań prawnych przedstawione zostaną w kolejnym numerze czasopisma „Jagodnik”.