Rolnictwo zrównoważone – zasady i korzyści dla producentów żywności

W dniu 16 marca odbyło się spotkanie prasowe zorganizowane przez Polskie Stowarzyszenie Rolnictwa Zrównoważonego ASAP. Mówiono na nim o tym czym jest rolnictwo zrównoważone – o koncepcji, zasadach i korzyściach, które dzięki niemu mogą odnieść rolnicy.

O stowarzyszeniu ASAP

Pierwszym prelegentem był Jarosław Wańkowicz. Opowiedział nieco o historii stowarzyszenia ASAP, które obecnie zrzesza już około 80 firm, w tym najważniejsze firmy zajmujące się produkcją żywności. Platforma została uruchomiona także na terenie Polski. Jesienią 2012 roku początkowo na północy kraju położone zostały podwaliny pod ogólnopolski podmiot. W 2014 roku zostało założone Polskie Stowarzyszenie Rolnictwa Zrównoważonego „ASAP”, które obecnie zrzesza 15 firm z różnych branż. Chcielibyśmy zostać trwałym źródłem wiedzy o rolnictwie zrównoważonym. Ma ono wiele definicji, więc każdy może inaczej rozumieć ten standard. Chcemy pracować z rolnikami, by praktycznie wspierać i uświadamiać ich w tym jak wytwarzać żywność o odpowiednio wysokiej jakości – mówił prelegent. Stowarzyszenie prowadzi szkolenia z zakresu zarządzania zasobami ludzkimi, czasem i ryzykiem oraz w celu poprawy ich zdolności negocjacyjnych, co ma pomóc w wypracowywaniu lepszych warunków współpracy z zakładami przetwórczymi zapewniającymi zbyt na plony z gospodarstw. Sesje te mają więc na celu rozwijanie tzw. miękkich kompetencji. Drugi obszar szkoleń ma już zdecydowanie bardziej merytoryczny wymiar i dotyczy prowadzenia rolnictwa zrównoważonego, jego zasad i uwarunkowań.

Współpraca ze stowarzyszeniem jest podejmowana na podstawie deklaracji i chęci podjęcia jej przez producenta żywności. Po nim następuje bezpłatny audyt, podczas którego sprawdzane są procedury wytwarzania żywności i po nim plantator otrzymuje zestaw zaleceń i wskazówek.

Idea zrównoważenia rolnictwa

Pojawiła się ona jeszcze w XVIII wieku i dotyczyła pierwotnie leśnictwa. W okresie rewolucji przemysłowej, gdy potrzebne były na niespotykaną dotąd skalę zasoby naturalne do wzmożonej  produkcji przemysłowej koncept został zapomniany. Idea powraca jednak w ostatnich latach, gdyż wiele wskazuje na to, że nie można w dalszym ciągu prowadzić gospodarki nieodpowiedzialnie, w oparciu o metody zbliżone do rabunkowych. Trzy podstawowe elementy rolnictwa zrównoważonego to zagwarantowanie godziwego wynagrodzenia dla rolnika, rozwijanie i realizacja potrzeb społecznych, dbałość o stan środowiska naturalnego. Mówił o tym dr Jerzy Próchnicki. Podstawą rolnictwa jest żyzność gleby, ale nawożenie należy stosować w oparciu o opracowany plan. Należy także przestrzegać zasad integrowanej produkcji rolnej – przedstawił zasady zrównoważonego rolnictwa mówca. Dodał, do tego katalogu inne jeszcze elementy, jak wspieranie lokalnych inicjatyw, rozwijanie własnych kompetencji, przestrzeganie zasad BHP, oraz rozumienie i dbałość o rachunek finansowy gospodarstwa. Za największe wyzwania stojące przed rolnictwem wskazał rosnącą gwałtownie populację ludności świata, zmiany w strukturze spożycia żywności, dalsze ograniczenie głodu na planecie, redukcja strat przechowalniczych. Maleje także areał ziemi uprawnej na jednego mieszkańca świata. W 2010 roku wskaźnik ten wynosił 0,2 ha, ale szacuje się że w 2050 roku będzie to tylko 0,15 ha. Nie bez znaczenia pozostają także zmiany klimatyczne oraz malejące zasoby naturalne oraz niekorzystne zdaniem prelegenta trendy w stosowaniu nawozów: statystycznie coraz mniej ziem wapnuje się, a na to konto więcej stosuje nawozów wieloskładnikowych, co nie przynosi pożądanych efektów zwłaszcza, że na terenie naszego kraju dominują gleby kwaśne.

Idea rolnictwa zrównoważonego jest możliwa do wdrożenia w praktycznie każdym gospodarstwie, ale proces implementacji może być długotrwały, gdyż jest uzależniony od skali zaniedbań. Niektóre błędy z zakresie uprawy ziemi popełniane w przeszłości wymagają wielu lat do naprawienia.

Korzyści

Można je podzielić na środowiskowe i społeczne. W pierwszej grupie warto wymienić zwłaszcza poprawę stanu środowiska naturalnego, to jest powietrza, wód gruntowych i powierzchniowych oraz gleby, obniżenie emisji gazów cieplarnianych, obniżenie zużycia energii ze źródeł nieodnawialnych, czy zwiększenie bioróżnorodności w środowisku naturalnym. Korzyści dla społeczeństwa wyrażają się w zwiększeniu atrakcyjności obszarów gdzie wdrożone są zasady rolnictwa zrównoważonego dzięki czemu możliwy staje się rozwój turystyki. Zwiększa się także bezpieczeństwo żywności, mniejsza jest liczba afer z udziałem producentów żywności. Polepsza jakość i bezpieczeństwo prawy w gospodarstwach rolnych.

Wymierne korzyści z wprowadzenia zrównoważonego rolnictwa odniosą także rolnicy. Nam przede wszystkim zależy na tym, aby możliwe było osiąganie długoletnich zysków z prowadzonego gospodarstwa, które ma wielopokoleniowe tradycje. Chcemy aby generowało ono zyski teraz, ale i w przyszłości tak, by kolejne pokolenie było przeświadczone, że otrzymało od rodziców dobrze prowadzony, rentowny podmiot – mówiła pani Agata Kwaśniewska-Rapta, która wraz z mężem Piotrem prowadzi ok. 350 ha gospodarstwo rolne. Jej zdaniem realizacja tego planu jest możliwa, dzięki wprowadzeniu zasad rolnictwa zrównoważonego. Można na przykład uzyskać dodatkową gratyfikację od firm skupujących żywność. Przede wszystkim jednak wyższa zyskowność płynie z optymalizacji wykorzystania zasobów, planowania i zarządzania. Audyt i doradztwo osób z poza kręgu najbliższych współpracowników czy członków rodziny także nie jest bez znaczenia. Trudno bowiem zachować obiektywizm w ocenie gospodarstwa, którego prowadzenie jest dla wielu właścicieli nie tylko sposobem na zarabianie ale i prawdziwa pasją.